5 chiêu trò lừa đảo công nghệ cần đề phòng năm 2024

Điểm nhấn chính:

- Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển đang tạo ra những thách thức lớn trong lĩnh vực lừa đảo công nghệ.

- Sự xuất hiện của deepfake, AI tạo sinh, và danh tính tổng hợp đang làm tăng nguy cơ lừa đảo thông tin cá nhân, đe dọa doanh nghiệp và người tiêu dùng. 

- Nâng cao hiểu biết về kỹ thuật số và cơ chế báo cáo hợp lý là điều cần thiết để vượt qua những thách thức do kỷ nguyên kỹ thuật số ngày càng phát triển và tìm hiểu thêm về các công cụ quản trị rủi ro tài chính

Với sự trợ giúp của công nghệ, những kẻ lừa đảo đã lừa người Việt trung bình 391.8 nghìn tỷ đồng (16.23 tỷ USD), tương đương 3.6% GDP cả nước vào năm 2023, theo báo cáo “The State of Scams in Vietnam” của Global Anti-Scam Alliance (GASA).

Theo Cục An toàn thông tin thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam, từ tháng 1 đến tháng 11/2023, cơ quan này đã nhận được hơn 15,900 khiếu nại lừa đảo, 91% trong số đó liên quan đến gian lận và giả mạo tài chính ngân hàng.  

Lừa đảo công nghệ là gì?

Lừa đảo công nghệ là chiêu trò hoặc hành vi lừa đảo trong đó các cá nhân hoặc tổ chức khai thác các yếu tố liên quan đến công nghệ để lừa nạn nhân cung cấp tiền, thông tin nhạy cảm hoặc quyền truy cập vào hệ thống máy tính của họ.

Khi công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp tục phát triển nhanh chóng, mối lo ngại ngày càng tăng về khả năng chúng bị lạm dụng trong các hoạt động lừa đảo.  

Trí tuệ nhân tạo và Deepfake

AI giả mạo deepfake, đánh cắp danh tính (identity theft) và các chương trình từ thiện giả mạo được xem là một trong những chiêu trò lừa đảo lớn nhất nhắm vào cá nhân hoặc doanh nghiệp vào năm 2024, theo báo cáo Dự báo gian lận tương lai năm 2024 của cơ quan báo cáo tín dụng Experian.

Nội dung deepfake lừa đảo, từ email, giọng nói, video và các trang web lừa đảo, đặc biệt đang gia tăng do AI tạo sinh (Generative AI) - là một loại hệ thống AI có khả năng tạo ra văn bản, hình ảnh hoặc các phương tiện truyền thông khác dựa trên các gợi ý từ người dùng. Deepfake là một từ kết hợp của "deep learning" (học sâu) và "fake" (giả mạo); nó sử dụng AI để tạo ra nội dung đa phương tiện giả mạo, thường là video hoặc âm thanh, sao cho nó trở nên khó phân biệt với nội dung gốc.

Deepfake đã trao quyền cho những kẻ lừa đảo áp dụng cách tiếp cận “tự làm” (tự sáng chế ra cách lừa đảo mới, hay DIY) để lừa đảo và khiến người tiêu dùng cũng như doanh nghiệp dễ bị tấn công hơn. Những phát hiện chính của báo cáo:

- Gần 70% doanh nghiệp cho biết tổn thất do gian lận đã gia tăng trong những năm gần đây.

- Hơn một nửa số người tiêu dùng cảm thấy họ là mục tiêu lừa đảo nhiều hơn một năm trước.  

Những chiêu trò lừa đảo cần đề phòng

Người tiêu dùng và doanh nghiệp nên cảnh giác với 5 mối đe dọa gian lận sau đây vào năm 2024:

1. AI tạo sinh là bàn đạp cho nhiều vụ lừa đảo DIY

Sự phổ biến bùng nổ của AI tạo sinh (Generative AI) đã mang lại nhiều lợi ích đúng đắn, nhưng nó cũng khiến gian lận dễ tiếp cận hơn đến người tiêu dùng. Experian dự đoán những kẻ lừa đảo sẽ sử dụng Generative AI để tăng tốc gian lận DIY với nhiều nội dung deepfake, chẳng hạn như email, giọng nói và video cũng như tạo mã để thiết lập các trang web lừa đảo và duy trì các cuộc tấn công trực tuyến.

Những kẻ lừa đảo cũng có thể sử dụng AI để đánh cắp danh tính thông qua việc tạo ra các danh tính giả mạo trên mạng xã hội. Sau đó, họ có thể tương tác trực tuyến với những hồ sơ mới này trông giống như một người tiêu dùng thực sự. Điều này có thể làm tăng đáng kể số lượng các cuộc tấn công gian lận. Để bảo vệ khách hàng, các công ty có thể sẽ phải sử dụng các giải pháp ngăn chặn gian lận nhiều lớp để “chống lại AI bằng AI”.

2. Bảo vệ chống gian lận yếu hơn tại các ngân hàng trực tiếp

Mặc dù đã có sự chuyển đổi đáng kể sang trải nghiệm cho vay kỹ thuật số, nhiều người tiêu dùng vẫn muốn trực tiếp đến các chi nhánh ngân hàng để mở tài khoản mới hoặc nhận tư vấn tài chính. Bởi vì họ cảm thấy an toàn hơn và nghĩ rằng họ đang tránh các rủi ro bảo mật trực tuyến bằng cách gặp trực tiếp. Khi nói đến việc xác minh danh tính tại ngân hàng, có thể có sai sót của con người hoặc sự giám sát trực tiếp.

Theo báo cáo của Experian, 85% người tiêu dùng cho biết sinh trắc học vật lý là phương pháp xác thực an toàn và đáng tin cậy nhất mà họ đã dùng gần đây, nhưng biện pháp này hiện chỉ được 32% doanh nghiệp sử dụng để phát hiện và bảo vệ khỏi gian lận. Experian dự báo rằng người cho vay sẽ được giới thiệu nhiều bước xác minh danh tính kỹ thuật số hơn, chẳng hạn như sinh trắc học vật lý, tại các ngân hàng để mở tài khoản trực tiếp nhằm bảo vệ khách hàng và giảm thiểu tổn thất.

3. Các nhà bán lẻ gặp phải tình trạng trả hàng giả mạo

Với sự gia tăng mua sắm trực tuyến, những kẻ lừa đảo đã tìm ra những cách sáng tạo để lừa đảo một số nhà bán lẻ và doanh nghiệp nhỏ.

Những kẻ lừa đảo sẽ trả lại hàng hóa đã mua nhưng khi doanh nghiệp nhận được hộp thì bên trong lại trống rỗng. Sau đó, chúng cho rằng đã trả lại sản phẩm và chắc chắn sản phẩm đã bị thất lạc qua đường bưu điện. Experian dự đoán rằng nhiều tội phạm sẽ sử dụng phương pháp này để “đánh cắp” hàng hóa vào năm 2024, khiến các doanh nghiệp bị mất hàng và doanh thu.

4. Gian lận danh tính tổng hợp sẽ gia tăng

Trong thời kỳ đại dịch, nhiều kẻ lừa đảo đã tạo ra danh tính tổng hợp (Synthetic identity) để đánh cắp tiền từ các chương trình viện trợ khác nhau. Mặc dù những tài khoản danh tính tổng hợp đó có thể đã ngừng hoạt động nhưng tới nay, chúng cũng đã có lịch sử tồn tại vài năm. Và, Experian dự đoán điều này sẽ giúp việc trốn tránh bị phát hiện dễ dàng hơn — dẫn đến việc những kẻ lừa đảo sử dụng những tài khoản không hoạt động đó để “vượt ngục” và đánh cắp tiền trong năm 2024. Các doanh nghiệp sẽ cần cộng tác chặt chẽ hơn với các đối tác phòng chống gian lận của mình để xem xét danh mục đầu tư hiện tại của họ xem liệu có tài khoản với danh tính tổng hợp nào đang len lỏi trong đó.

5. Mở rộng lừa đảo đầu tư và từ thiện

Các chiến dịch từ thiện giả mạo, quà tặng trên mạng xã hội, cơ hội đầu tư và lừa đảo qua tin nhắn – những kẻ lừa đảo đang sử dụng các phương pháp này nhằm tạo ra phản ứng cảm xúc từ người tiêu dùng để “gạ” họ cung cấp quyền truy cập vào thông tin cá nhân, quan trọng của người tiêu dùng. Experian dự đoán rằng những phương pháp lừa đảo liên quan đến nguyên nhân này sẽ gia tăng vào năm 2024. Để tránh trở thành nạn nhân, người tiêu dùng sẽ phải cực kỳ thận trọng và xác thực những cơ hội, tổ chức từ thiện hoặc tin nhắn này là từ các bên uy tín trước khi tương tác với họ.  

Thách thức trong hoạt động phòng chống lừa đảo

“Tốc độ và sự phức tạp của các cuộc tấn công gian lận do công nghệ mới và những kẻ lừa đảo tinh vi sẽ khiến cả doanh nghiệp và người tiêu dùng gặp nhiều rủi ro vào năm 2024”, Kathleen Peters, Giám đốc Đổi mới của Experian Decision Analytics cho biết.

Thách thức lớn nhất của các doanh nghiệp, tổ chức khi đối mặt với công nghệ AI hiện nay là lừa đảo và tấn công có chủ đích (APT), với các kịch bản lừa đảo ngày càng phức tạp, đặc biệt là khi kết hợp Deepfake và GPT. Khả năng thu thập và phân tích dữ liệu người dùng thông qua AI cho phép tạo ra các chiến lược lừa đảo tinh vi, khiến người dùng khó xác định các hành vi lừa đảo hơn.

Các chuyên gia của GASA cho rằng để ngăn chặn lừa đảo, cần thận trọng kiểm tra số điện thoại liên lạc và tìm kiếm lời khuyên từ các nhóm chống lừa đảo trên Facebook. Quan trọng hơn, nâng cao nhận thức, nâng cao hiểu biết về kỹ thuật số và cơ chế báo cáo hợp lý là điều cần thiết để vượt qua những thách thức do kỷ nguyên kỹ thuật số ngày càng phát triển và tìm hiểu thêm về các công cụ quản trị rủi ro tài chính.

Tăng cường bảo mật cho AI sẽ trở thành xu hướng không thể phủ nhận trong thời gian tới. Cộng đồng quốc tế sẽ cần hợp tác chặt chẽ để phát triển các biện pháp bảo mật mới, đồng thời nâng cao kiến thức và nhận thức của người dùng về những rủi ro tiềm ẩn của AI.