8 yếu tố không ảnh hưởng đến điểm tín dụng

Điểm nhấn chính:

- Điểm tín dụng phản ánh khả năng tài chính và mức độ tin cậy khi vay mượn của một cá nhân, tuy nhiên không phải thông tin nào cũng ảnh hưởng đến điểm số này.

- Hiểu đúng cách tính điểm tín dụng giúp cá nhân cải thiện lịch sử thanh toán, tỷ lệ nợ và thời gian tín dụng, từ đó nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính chính thống.

Trong bối cảnh ngày càng nhiều người dân Việt Nam quan tâm đến việc xây dựng hồ sơ tín dụng cá nhân nhằm tiếp cận các dịch vụ tài chính chất lượng, việc hiểu rõ cơ chế hoạt động của điểm tín dụng trở thành một nhu cầu cấp thiết. Tuy nhiên, bên cạnh các yếu tố được chứng minh có ảnh hưởng trực tiếp đến điểm tín dụng như lịch sử thanh toán hay mức độ sử dụng nợ, vẫn tồn tại không ít quan niệm sai lệch về những yếu tố tưởng chừng quan trọng nhưng thực chất lại không có bất kỳ vai trò nào trong công thức chấm điểm của các tổ chức tín dụng như CIC.

Những yếu tố không ảnh hưởng đến điểm số tín dụng

1. Thông tin cá nhân không ảnh hưởng đến điểm số

Những thông tin định danh như họ tên, ngày tháng năm sinh, địa chỉ cư trú, số điện thoại hoặc tên cơ quan làm việc được ghi nhận trong báo cáo tín dụng chỉ nhằm mục đích xác minh danh tính người vay. Các yếu tố này hoàn toàn không được tính vào điểm tín dụng và không phản ánh hành vi tài chính của cá nhân. Việc thay đổi nơi ở hay công việc sẽ không gây ra biến động nào đối với hồ sơ tín dụng, miễn là người vay vẫn duy trì lịch sử tín dụng tích cực.

2. Nhân khẩu học không nằm trong công thức tính

Các đặc điểm nhân khẩu học như giới tính, độ tuổi, chủng tộc, tình trạng hôn nhân, trình độ học vấn hay thu nhập cá nhân đều không được tích hợp trong hệ thống tính điểm tín dụng. Điều này nhằm đảm bảo nguyên tắc công bằng và không phân biệt đối xử giữa các nhóm dân cư. Mặc dù nhân khẩu học có thể gián tiếp liên quan đến hành vi tiêu dùng và khả năng trả nợ, nhưng hệ thống điểm tín dụng chỉ dựa trên dữ liệu lịch sử tín dụng cụ thể thay vì đặc điểm xã hội.

3. Tự tra cứu tín dụng không làm giảm điểm

Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất là cho rằng việc cá nhân tự kiểm tra báo cáo tín dụng của mình sẽ dẫn đến giảm điểm. Thực tế, đây là loại “tra cứu mềm” (soft inquiry) không ảnh hưởng đến điểm tín dụng và hoàn toàn khác với “tra cứu cứng” (hard inquiry) được ghi nhận khi nộp đơn vay vốn. Việc chủ động kiểm tra hồ sơ tín dụng cá nhân là hành động được khuyến khích nhằm phát hiện sai sót, bảo vệ khỏi gian lận danh tính và nâng cao nhận thức tài chính.

4. Các lần tra cứu “mềm”

Ngoài việc tự kiểm tra tín dụng, những tra cứu đến từ bên thứ ba như nhà cho thuê, công ty bảo hiểm hoặc tổ chức tiếp thị tín dụng đều được xếp vào nhóm “tra cứu mềm”. Những hành động này không liên quan đến việc cấp tín dụng và không ảnh hưởng đến điểm số. Điều này giúp người tiêu dùng yên tâm hơn khi cho phép bên thứ ba xem xét hồ sơ tín dụng mà không lo ngại ảnh hưởng đến uy tín tài chính của mình.

5. Thanh toán hóa đơn thường ngày không ảnh hưởng

Thanh toán đúng hạn các hóa đơn điện, nước, thuê nhà, điện thoại hay phí dịch vụ hàng tháng là biểu hiện của trách nhiệm tài chính, nhưng không đồng nghĩa với việc làm tăng điểm tín dụng nếu không được thanh toán qua thẻ tín dụng. Các khoản thanh toán này không phải là giao dịch tín dụng và thường không được báo cáo lên các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, nếu để nợ quá hạn và bị chuyển sang đơn vị thu hồi nợ, thông tin tiêu cực đó có thể được ghi nhận và gây ảnh hưởng xấu đến điểm tín dụng trong tương lai.

6. Bị từ chối tín dụng không làm xấu thêm điểm

Việc bị từ chối trong quá trình nộp đơn vay vốn hoặc mở thẻ tín dụng không gây thêm tác động tiêu cực nào lên điểm số tín dụng. Hệ thống chỉ ghi nhận một lần tra cứu cứng khi đơn được nộp, chứ không đánh giá dựa trên kết quả chấp thuận hay từ chối. Trái lại, nếu được chấp thuận và mở tài khoản mới, điểm số có thể tạm thời giảm do ảnh hưởng đến độ dài lịch sử tín dụng hoặc tỷ lệ nợ so với hạn mức tín dụng hiện tại.

7. Lịch sử xấu quá 7–10 năm sẽ biến mất

Các thông tin tiêu cực như chậm thanh toán, nợ thu hồi hoặc tài khoản bị đóng do vi phạm hợp đồng tín dụng sẽ tự động biến mất khỏi báo cáo tín dụng sau một thời gian nhất định. Thông thường, thời hạn lưu giữ tối đa cho các thông tin này là 7 năm, ngoại trừ phá sản theo Chương 7 có thể kéo dài đến 10 năm. Đây là điểm cho thấy tính hồi phục của hệ thống tín dụng, tạo cơ hội để cá nhân khôi phục uy tín tài chính sau những biến cố quá khứ nếu họ kiên trì duy trì hành vi tài chính tích cực.

Yếu tố nào ảnh hưởng đến điểm tín dụng tại Việt Nam?

Tại Việt Nam, Trung tâm Thông tin Tín dụng Quốc gia (CIC) trực thuộc Ngân hàng Nhà nước là đơn vị duy nhất quản lý và cung cấp báo cáo tín dụng cá nhân. Mặc dù CIC không công khai chi tiết thuật toán tính điểm, nhưng theo tài liệu phổ cập và thực tiễn phân tích từ các tổ chức tài chính, điểm tín dụng thường được xác định dựa trên các nhóm yếu tố sau:

Lịch sử thanh toán nợ

Đây là yếu tố quan trọng nhất trong hệ thống đánh giá tín dụng của CIC. Việc trả nợ đúng hạn – đặc biệt với các khoản vay tín chấp hoặc thẻ tín dụng – cho thấy mức độ uy tín tài chính của cá nhân. Một khoản trễ hạn dù chỉ 10–30 ngày cũng có thể bị ghi nhận và ảnh hưởng tiêu cực đến điểm tín dụng.

Số lượng khoản vay hiện tại và dư nợ còn lại

CIC đánh giá tổng dư nợ của cá nhân, bao gồm cả nợ đang vay và giới hạn tín dụng chưa sử dụng. Việc sử dụng quá nhiều hạn mức tín dụng cùng lúc hoặc có tỷ lệ nợ trên thu nhập cao có thể khiến điểm số giảm đáng kể. Thời gian sử dụng tín dụng CIC ghi nhận độ dài quan hệ tín dụng giữa người vay và tổ chức tín dụng, tính từ thời điểm mở tài khoản đầu tiên. Một lịch sử tín dụng ổn định và lâu dài thường được đánh giá tích cực hơn.

Tần suất và mục đích tra cứu tín dụng

Việc bị tra cứu tín dụng nhiều lần trong thời gian ngắn – ví dụ như khi đăng ký vay tại nhiều tổ chức cùng lúc – có thể làm giảm điểm tín dụng do bị coi là dấu hiệu tìm kiếm tín dụng khẩn cấp, tiềm ẩn rủi ro.

Loại hình tín dụng và sự đa dạng trong danh mục vay

CIC cũng xem xét loại tín dụng đã và đang sử dụng, như vay tiêu dùng cá nhân, vay mua ô tô, thế chấp, thẻ tín dụng... Người có lịch sử sử dụng đa dạng nhưng quản lý tốt các khoản vay này thường được chấm điểm cao hơn.

Quan niệm sai lầm phổ biến nhất về điểm tín dụng

Chỉ có vay ngân hàng mới ảnh hưởng đến điểm tín dụng

Nhiều người cho rằng điểm tín dụng chỉ bị ảnh hưởng khi vay tiền tại ngân hàng. Tuy nhiên, các khoản nợ từ thẻ tín dụng, công ty tài chính (như FE Credit, Home Credit), thậm chí một số hình thức vay mua trả góp điện máy cũng được CIC ghi nhận và có thể tác động đến điểm số.

Không vay nợ thì sẽ có điểm tín dụng tốt

Người chưa từng vay nợ hoặc mở thẻ tín dụng sẽ không có đủ dữ liệu để đánh giá mức độ uy tín tài chính, từ đó khó có điểm tín dụng cao. Trên thực tế, không có lịch sử tín dụng cũng rủi ro không kém việc có lịch sử xấu.

Thanh toán trễ vài ngày không ảnh hưởng gì

Một số người chủ quan cho rằng trả trễ vài ngày không quan trọng, miễn là trả đủ. Tuy nhiên, nếu thời gian trễ vượt quá 10 ngày (với nhiều tổ chức tín dụng) thì sẽ bị báo cáo lên CIC, ảnh hưởng đến điểm tín dụng và khả năng vay trong tương lai.

Chấm dứt khoản vay sớm sẽ cải thiện điểm tín dụng ngay lập tức

Việc tất toán khoản vay sớm có thể giúp giảm áp lực nợ, nhưng không có nghĩa điểm tín dụng sẽ tăng ngay. CIC vẫn cần thời gian cập nhật và phản ánh thay đổi, và điểm tín dụng phụ thuộc vào toàn bộ lịch sử tài chính, không chỉ một giao dịch.

Kết luận

Điểm tín dụng không phải là bản sao của hồ sơ cá nhân hay địa vị xã hội, mà là một chỉ số phản ánh năng lực tín nhiệm dựa trên hành vi tài chính cụ thể. Việc nhận diện rõ những yếu tố không ảnh hưởng đến điểm tín dụng giúp người tiêu dùng tránh các lo ngại không cần thiết, đồng thời tập trung nỗ lực vào những khía cạnh trọng yếu như thanh toán đúng hạn, quản lý tỷ lệ nợ hợp lý và xây dựng lịch sử tín dụng bền vững. Trong bối cảnh tín dụng tiêu dùng ngày càng mở rộng tại Việt Nam, nhận thức đúng về điểm tín dụng chính là chìa khóa để tiếp cận nguồn vốn chính thức một cách hiệu quả và an toàn.