Thuế thu nhập: Thuế thu nhập cá nhân

Điểm nhấn chính: 

- Thuế thu nhập là khoản thuế mà cá nhân hoặc tổ chức phải trả dựa trên thu nhập hoặc lợi nhuận kiếm được. 

- Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) áp dụng cho các loại thu nhập như tiền lương và công việc, với nhiều loại thu nhập, thuế suất, và khấu trừ khác nhau.    

Thuế thu nhập là gì? 

Thuế thu nhập (Income tax) là thuế đánh vào cá nhân hoặc tổ chức (người nộp thuế, Tax payer) đối với thu nhập hoặc lợi nhuận mà họ kiếm được (thường gọi là thu nhập chịu thuế, Taxable income).

Theo luật, người nộp thuế phải khai thuế thu nhập hàng năm để xác định nghĩa vụ thuế của mình. Thuế suất có thể thay đổi tùy theo loại hoặc đặc điểm của người nộp thuế và loại thu nhập. 

Thuế thu nhập là nguồn thu của chính phủ. Chúng được sử dụng để tài trợ cho các dịch vụ công cộng, thanh toán các nghĩa vụ tài chính của chính phủ, và cung cấp hàng hóa cho công dân. Ngoài chính phủ, nhiều khu vực cũng có thể có pháp lý địa phương riêng để đánh thuế thu nhập. 

Việt Nam có tỷ lệ thuế tương đối cao trong GDP. Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ doanh thu thuế trên GDP của Việt Nam tương đối ổn định ở mức 18%. 

Hãy cùng tìm hiểu về Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) trong bài này.   

Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) 

Thuế thu nhập cá nhân (Personal income tax, PIT), là loại thuế đánh vào tiền lương, tiền công và các loại thu nhập khác của một cá nhân.  

Thu nhập chịu thuế và Thuế suất 

Luật Thuế thu nhập cá nhân của Việt Nam công nhận 10 loại thu nhập khác nhau, với nhiều khoản khấu trừ, thuế suất và trường hợp ngoại lệ khác nhau áp dụng cho từng loại.  

Thuế thu nhập = Thuế suất x (Thu nhập chịu thuế - Các khoản miễn trừ/giảm thuế nếu có) 

Các cá nhân phải chịu thuế TNCN đối với thu nhập từ việc làm trên toàn thế giới, bất kể thu nhập được trả hay kiếm được ở đâu, theo tỷ lệ lũy tiến từ 5% đến tối đa 35%. Chủ yếu là các khoản tiền lương nhận được từ người sử dụng lao động.

Các thu nhập khác chịu thuế TNCN khác bao gồm:

- Chuyển nhượng vốn góp: 20% giá trị chuyển nhượng

- Chuyển nhượng bất động sản: 2% giá trị chuyển nhượng 

- Thu nhập từ thừa kế/quà tặng: 10%

- Thu nhập hoạt động kinh doanh cá nhân: 0.5% - 5% Tiền lãi / Cổ tức: 5% 

- Thu nhập từ bản quyền, nhượng quyền thương mại: 5% - Bán chứng khoán (cổ phần): 0.1% giá trị chuyển nhượng 

Đối với người không phải là dân cư trú, phải chịu thuế TNCN với mức thuế suất cố định là 20% trên thu nhập có nguồn gốc từ Việt Nam.   

Miễn và giảm trừ thuế 

Một số thu nhập được miễn thuế phổ biến bao gồm: 

- Thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản giữa vợ và chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi với con, con nuôi; 

- Thừa kế, quà tặng giữa vợ, chồng, cha, mẹ đẻ, con nuôi với con/con nuôi 

- Lãi tiền gửi ngân hàng hoặc từ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ

-  Chuyển tiền ra nước ngoài, lương hưu và học bổng 

- Tiền lương làm việc ca đêm, ngoài giờ làm việc quy định theo quy định của pháp luật 

- Thu nhập từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, hải sản chưa chế biến thành sản phẩm khác … 

Việc giảm trừ có thể được áp dụng cho các cá nhân cũng như cho những người dưới sự chăm sóc của người lao động chịu thuế TNCN theo các khoản phụ cấp sau: 

- Trợ cấp cá nhân: Tối đa 11 triệu đồng (475 USD) mỗi tháng. 

- Trợ cấp cho người phụ thuộc: Cố định ở mức 4.4 triệu đồng (192 USD) mỗi tháng cho mỗi người phụ thuộc. Người phụ thuộc đủ điều kiện là trẻ em dưới 18 tuổi hoặc trẻ em trên 18 tuổi nhưng bị khuyết tật và không có khả năng lao động. Ngoài ra, vợ/chồng hoặc cha mẹ của người nộp thuế không có khả năng lao động hoặc có thu nhập thấp không quá 01 triệu đồng cũng là người phụ thuộc đủ điều kiện. 

- Lưu ý rằng, việc giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc chỉ có thể được yêu cầu bởi một người. Mức trợ cấp phụ thuộc không được cấp tự động mà người nộp thuế cần phải đăng ký người phụ thuộc đủ điều kiện và cung cấp hồ sơ chứng minh cho cơ quan thuế.   

Quy trình quyết toán và thanh toán thuế TNCN 

Đầu tiên, cá nhân và tổ chức thuộc đối tượng chịu thuế TNCN phải đăng ký với cơ quan thuế để lấy mã số thuế - MST (Tax Identification Number, TIN). 

Theo Tổng cục Thuế Việt Nam, các cá nhân thông thường phải tự quyết toán thuế, thông qua tờ khai quyết toán, với cơ quan thuế. Tờ khai này tóm lược thông tin về thu nhập, các khoản giảm trừ, và các thanh toán thuế trong năm. 

Quá trình quyết toán cho phép các cá nhân đối chiếu thu nhập thực tế và các khoản giảm trừ của họ với số tiền được sử dụng để khấu trừ hàng tháng. Tùy thuộc vào kết quả quyết toán, các cá nhân có thể được hoàn thuế nếu nộp thừa trong suốt cả năm hoặc có thể phải nộp thêm nếu nộp thiếu. 

Đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thì doanh nghiệp phải thực hiện quyết toán thuế TNCN thay cho người lao động vào đầu năm đối với thu nhập chịu thuế phát sinh từ năm trước. Nhưng nếu người lao động có nhiều nguồn thu nhập và có nhu cầu tự quyết toán thuế thì các doanh nghiệp này có thể cấp Chứng từ khấu trừ thuế TNCN theo yêu cầu của người lao động. 

Mặt khác, người lao động cũng có thể ủy quyền cho công ty của mình quyết toán thuế TNCN cho mình, việc nộp thiếu hoặc nộp thừa thuế sẽ được công ty tính toán. Nếu không, người lao động sẽ phải tự quyết toán thuế TNCN bằng các giấy tờ thu nhập (Thư xác nhận thu nhập và Chứng từ khấu trừ thuế TNCN) do người sử dụng lao động cấp. 

Sau khi công ty quyết toán thuế TNCN theo mã số thuế của công ty, công ty sẽ cấp Biên lai quyết toán thuế TNCN với số thuế quyết toán đã kê khai, và ghi ở phía dưới của Biên lai thu thuế TNCN như sau: “Công ty…đã hoàn tất quyết toán thuế TNCN thay cho Ông/Bà…(theo ủy quyền) tại hàng số. … của phụ lục số. 05-1/BK-TNCN”, để người lao động quyết toán thuế TNCN với cơ quan thuế. 

Thời hạn quyết toán thuế TNCN là ngày cuối cùng của tháng thứ 03 tính từ cuối năm dương lịch, và đối với trường hợp cá nhân tự quyết toán thuế chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng thứ 04 tính từ cuối năm dương lịch. 

Người nộp thuế nộp thuế TNCN vào Kho bạc nhà nước bằng 1)  tiền mặt vào kho bạc nhà nước để nhận chứng từ từ cơ quan nhà nước hoặc 2) chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng của cơ quan thuế tại kho bạc nhà nước. Thời hạn nộp thuế cũng là ngày cuối cùng quyết toán thuế.   

Hướng dẫn làm báo cáo thuế thu nhập cá nhân: Những điều cần lưu ý 

Tóm lại, nếu bạn là người lao động có thu nhập chịu thuế, những điều bạn cần phải nắm được câu trả lời cho những câu hỏi sau để có thể thực hiện nộp thuế một cách đầy đủ và đúng hạn theo luật pháp. 

- Thuế suất đối với mức lương của bạn là bao nhiêu? 

- Bạn có rơi vào trường hợp nào được miễn, giảm trừ thuế hay không? Nếu có, quy trình đăng ký và thông báo trường hợp của mình ra sao với cơ quan thuế? 

- Cách tính thu nhập chịu thuế, bao gồm miễn, giảm trừ thuế nếu có? 

- Nên tự quyết toán thuế hay yêu cầu công ty quyết toán cho bạn? 

- Bạn đã có tờ khai thuế hay biên lai khấu trừ thuế cần thiết? 

- Ngày cuối cùng để quyết toán và nộp thuế là khi nào? 

Ngoài ra, đôi khi, việc tư vấn với chuyên gia thuế hoặc ban kế toán của công ty có thể giúp bạn tối ưu hóa các khoản khấu trừ và giảm thiểu thuế phải trả.

Xem thêm: Hướng dẫn làm báo cáo thuế thu nhập cá nhân 2024