Hưởng lợi và thất thế trong cuộc chiến tăng lãi suất

Tìm hiểu cùng Tititada!

Sau cuộc họp đầu tháng 11, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã thông báo tăng lãi suất ngân hàng trung ương lên thêm 0.75%, qua đó đưa lãi suất quỹ liên bang lên mức mới là từ 3.75% – 4%. Đây cũng là lần tăng lãi suất thứ tư liên tiếp (với 75 điểm cơ bản) của ngân hàng trung ương nước này nhằm nhanh chóng giảm tính thanh khoản của thị trường tài chính, giúp kiểm soát lạm phát về mức ổn định.

Do Fed tăng lãi suất mạnh khiến đồng đô la cũng từ đó tăng theo, đã dẫn tới việc tỷ giá VND/USD liên tục leo dốc, gây ảnh hưởng đến nền kinh tế chung của Việt Nam. Để hạ nhiệt tỷ giá cũng như kiểm soát lạm phát, Ngân hàng Nhà nước cũng đã thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ, qua đó điều chỉnh tăng lã suất điều hành lên hai lần, mỗi lần tăng 1%, trong tháng 9 và tháng 10 vừa qua.

Tại Việt Nam, lãi suất trái phiếu chính phủ cũng tăng mạnh trên cả thị trường sơ cấp và thứ cấp. Theo số liệu gần đây của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội, lãi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm trên thị trường sơ cấp tăng 100 điểm cơ bản so với cuối tháng 9, đạt mức 4%/ năm. Bên cạnh đó, trái phiếu kỳ hạn 3 năm và 5 năm cũng được Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam huy động thành công ở mức lãi suất cao tại phiên cuối tháng 10, lần lượt là 4.7% và 4.8%.

Việc tăng lãi suất nhằm hạ nhiệt tốc độ tăng trưởng của lạm phát cũng như kiểm soát tỷ giá được đánh giá sẽ là một thách thức dai dẳng trong thời gian tới. Và sau đây là những đối tượng sẽ được hưởng lợi hoặc chịu yếu thế từ những động thái tăng lãi suất trên.

1. Người vay mua nhà

Lãi suất vay mua nhà thường bị ảnh hưởng bởi những sự điều chỉnh của lãi suất điều hành cũng như lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm. Tính từ giữa năm 2022, khi lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm cũng như lãi suất cho vay bắt đầu tăng cao đã phần nào kéo theo Lãi suất vay mua nhà tăng mạnh so với mức thông thường.

Đầu tháng 11/2022, rất nhiều ngân hàng lớn tại Việt Nam đã cập nhật bảng lãi suất cho vay mua nhà mới gồm cả lãi suất ưu đãi cố định trong thời gian đầu tiên và lãi suất thả nổi theo thị trường trong thời gian tiếp theo. Phương pháp tính lãi suất hỗn hợp, bao gồm cả lãi suất cố định và lãi suất thả nổi cũng rất phổ biến. Theo khảo sát, mức lãi suất cho vay cố định hiện nay đã tăng từ 0.5% - 1.2% so với tháng trước, thậm chí ở một vài ngân hàng đã áp dụng mức lãi suất cho vay cố định trên 10%. Đồng thời, những biến động về lãi suất thả nổi cũng cao hơn so với thời gian trước đây.

Bên cạnh đó, sự gia tăng lãi suất theo sau sự gia tăng chóng mặt của giá nhà đất trong một vài năm qua đã tạo ra một cú đúp tác động tiêu cực đến những người mua nhà. Mặc dù hiện nay giá nhà đã có phần hạ nhiệt so với đầu năm, nhưng vẫn ở mức cao, song cộng với nguồn tín dung eo hẹp, vay vốn trở nên khó khăn hơn đã làm cho thị trường nhà ở dường như đang chững lại.

Mặc dù thị trường nhà đất từng “nóng” hơn bao giờ hết vào đầu năm nay song việc tăng lãi suất giờ đây đang khiến nhiều người trăn trở với ý định mua nhà của mình, bởi điều này tác động trực tiếp đến khả năng chi trả cho căn nhà cũng như thanh toán khoản vay của họ.

2. Cổ phiếu, trái phiếu

Những sự thay đổi lớn trong việc gia tăng lãi suất trong năm nay đã ảnh hưởng sâu sắc đến thị trường này. Kể từ cuối năm 2021, các nhà đầu tư đã dự đoán lãi suất tăng và các chỉ số chứng khoán năm 2022 sẽ đối diện với tình trạng sụt giảm nghiêm trọng. Điều đó đã thực sự xảy ra. Thị trường chứng khoán Việt Nam đã chứng kiến đợt giảm điểm mạnh từ giữa năm 2022 cho đến nay, giảm hơn 40% và kéo mặt bằng định giá P/E của các chỉ số chứng khoán VN-Index và VN-Index30 về vùng hấp dẫn khi so với lịch sử và các thị trường chứng khoán trong khu vực.

Trong 1 tháng trở lại đây, thị trường chứng khoán đã quay hồi phục trở lại, tăng điểm xung quanh quan điểm cho rằng Fed sắp chuyển sang lập trường mềm mỏng hơn về việc tăng lãi suất. Nhưng các chuyên gia tài chính khuyên mọi người rằng đừng nên đặt cược vào việc thị trường tiếp tục tăng vì điều đó, do suy thoái trong năm sau vẫn còn là một điều có thể xảy ra.

Đồng thời, hiện nay lãi suất vẫn chưa có dấu hiệu ngừng tăng, tuy tốc độ tăng có thể chậm lại từ cuối năm nay. Lãi suất tăng trong một khoảng thời gian dài sẽ tác động tiêu cực đến lợi nhuận của các doanh nghiệp và rồi điều này sẽ được phản ánh lên giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán.

Ở mặt khác, lãi suất cao hơn cũng khiến giá trái phiếu giảm. Thời gian đáo hạn của trái phiếu càng dài, giá trái phiếu càng nhạy cảm với sự biến động của lãi suất. Trái phiếu có thời gian đáo hạn ngắn hầu như không bị ảnh hưởng bởi sự biến động khốc liệt trên thị trường trái phiếu. Do đó, khoản đầu từ vào trái phiếu ngắn hạn sẽ trở nên hấp dẫn hơn nhiều nếu bạn đang tìm kiếm một nơi an toàn để tích trữ tiền, nhất là vào thời điểm chờ lãi suất hạ nhiệt như lúc này.

3. Người đi vay mới

Nếu bạn hiện đang là người đi vay và không có nhu cầu tiếp cận thị trường để kiếm thêm tiền, vì bạn đã ký kết vay mua nhà có lãi suất cố định 30 năm vào đầu năm nay rồi, thì đây là điều tốt bởi bạn có mức lãi suất vay thấp hơn so với mức tăng cao hiện nay. Nhưng đối với những người khác đang tìm cách tiếp cận các khoản tín dụng mới, họ đang phải chịu áp lực với lãi suất cao cũng như hạn mức vay bị siết chặt, cho dù đó là thẻ tín dụng, khoản vay sinh viên, khoản vay cá nhân, khoản vay mua ô tô hay bất kỳ thứ gì khác mà họ có thể cần vay.

Lãi suất trung bình cho các khoản vay cá nhân hiện đã tăng lên quanh 13%, tăng khoảng 2% so với đầu năm. Tuy nhiên, những người vay có tín dụng tốt hơn vẫn có thể tiếp cận mức lãi suất thấp hơn.

Bên cạnh những người đi vay mới này, bất kỳ ai có khoản nợ nào với lãi suất thả nổi cũng đang cảm thấy nhức nhối khi lãi suất tăng cao hơn. Ví dụ: nếu bạn có một khoản vay theo mức lãi suất thả nổi cách đây nhiều năm, khoản vay đó giờ đây có thể phải chịu một mức lãi suất cao hơn và nó có thể khiến khoản thanh toán lãi vay hàng tháng của bạn tăng lên.

4. Thẻ tín dụng

Nhiều thẻ tín dụng có lãi suất thay đổi, thay đổi lãi suất mà họ tính cho khách hàng dựa trên lãi suất cơ bản của Ngân hàng Nhà nước hoặc của một ngân hàng chủ chốt như Vietcombank.

Quyết định tăng lãi suất vừa qua đã khiến cho lãi suất thẻ tín dụng tăng cao hơn đáng kể ở thời điểm hiện tại, đây là điều không thể tránh khỏi. Thống kê cho thấy, lãi suất tín dụng đã tăng nhanh hơn rất nhiều so với lãi suất tiền gửi, tính từ đầu năm tới nay; cụ thể mức tăng trưởng lần lượt đạt hơn 11% và hơn 4%. Điều nay cho thấy lãi suất đi vay đang gia tăng rất nhanh chóng, tuy dự là sẽ chậm lại vào cuối năm nay và năm sau.

Với biểu lãi suất cơ sở tăng mạnh, các sản phẩm thẻ tín dụng hiện đã có lãi suất tăng mạnh lên 30- 40% tại nhiều ngân hàng và thậm chí lên tới 60%/năm tại các công ty tài chính. Tuy là vậy, nhưng lãi suất trên thẻ tín dụng sẽ không phải là vấn đề nếu bạn thanh toán đều đặn hàng tháng.

5. Người gửi tiết kiệm, mua chứng chỉ tiền gửi dài hạn

Đây là nhóm hiếm hoi được hưởng lợi. Lãi suất tăng đồng nghĩa với việc các ngân hàng sẽ cung cấp cho bạn một mức lợi nhuận cao hơn trên tài khoản tiết kiệm cũng như các khoản đầu tư trong thị trường tiền tệ như chứng chỉ tiền gửi.

Đối với tài khoản tiết kiệm, nhiều ngân hàng đã thực hiện tăng lãi suất tiền gửi thêm 1-2%/năm chỉ trong vòng hơn 1 tháng qua, khiến mặt bằng lãi suất chung trên thị trường thiết lập ở một mức cao mới. Hiện một số ngân hàng đã áp dụng mức lãi suất cao hơn 9%/năm cho các khoản tiền gửi có kỳ hạn từ trên 12 tháng.

Đối với chứng chỉ tiền gửi, bạn cần phải chấp nhận một mức lãi suất được áp dụng trong suốt thời hạn của, do vậy, lãi suất của công cụ đầu tư này cũng thường cao hơn các tài khoản tiết kiệm. Ví dụ như ở ngân hàng Bản Việt, hiện nay đã cung cấp mức lãi suất chứng chỉ tiền gửi khá cao, từ 9.5% đến 10% cho kỳ hạn từ 24 đến 48 tháng. Tron g bối cảnh lãi suất cao, đây là một thời điểm vô cùng tốt để mua chứng chỉ tiền gửi an toàn với lãi suất cao.

Tuy nhiên, để những lợi suất này thực sự tỏa sáng, cần lạm phát giảm xuống một cách có ý nghĩa. Thu nhập lãi ở sẽ tốt hơn rất nhiều nếu lạm phát chỉ ở mức thấp khoảng 2% thay vì tăng vọt trên mức mục tiêu của Nhà nước là 4%; như vậy lãi thực thu về sẽ không bị bào mòn đi bởi lạm phát.

6. Các doanh nghiệp xuất nhập khẩu

Với việc Fed mạnh tay tăng lãi suất từ đầu năm đến nay đã làm cho giá đồng USD cũng tăng theo. Điều này gây ảnh hưởng đáng kể đến những yếu tố chính trong nền kinh tế Việt Nam như là giá trị đồng nội tệ VND, hoạt động xuất nhập khẩu.

Đầu tiên, việc đồng USD lên giá làm cho đồng nội tệ VND yếu đi so với USD, khiến tỷ giá VND/USD tăng mạnh. Điều này tuy kích thích xuất khẩu nhưng nhập khẩu dần trở nên đắt hơn, đặc biệt là nhập khẩu xăng dầu. Trong 10 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ở mức 16%, trong khi nhập khẩu ở mức thấp hơn là 12.2%.

Tóm tắt:

- Lạm phát liên tục tăng trong thời gian gần đây và Fed đang nỗ lực tăng lãi suất để chống lại các tác động của nó, cùng với đó, Việt Nam cũng có hành động tương tự để kiểm soát tỷ giá.

- Việc tăng lãi suất có thể khiến những người đi vay thất thế trước những mức lãi quá cao; thị trường chứng khoán tuy sẽ bị tác động tiêu cực trong ngắn hạn nhưng vẫn được kì vọng tăng trưởng tốt trong dài hạn.

- Nhà đầu tư cần lên kế hoạch cẩn thận để biết cách tận dụng lợi thế từng khoản đầu tư của mình, từ đó đạt được mức lợi nhuận như mong muốn.