Hiểu về lãi suất liên ngân hàng

Điểm nhấn chính

- Lãi suất liên ngân hàng phản ánh trạng thái thanh khoản giữa các ngân hàng, biến động theo cung cầu vốn ngắn hạn, được Ngân hàng Nhà nước điều tiết .

- Biến động lãi suất liên ngân hàng thời gian gần đây chủ yếu chịu tác động từ điều chỉnh chính sách tiền tệ, tỷ giá USD/VND, và các yếu tố bên ngoài như căng thẳng thương mại, v.v.

Lãi suất liên ngân hàng là gì?

Lãi suất liên ngân hàng (Interbank Rate) là mức lãi suất mà các ngân hàng áp dụng khi cho nhau vay mượn tiền trên thị trường liên ngân hàng. Đây là một công cụ tài chính thiết yếu giúp điều tiết thanh khoản trong hệ thống ngân hàng và phản ánh cung – cầu vốn ngắn hạn giữa các tổ chức tín dụng.

Do Ngân hàng Nhà nước quy định các ngân hàng thương mại phải duy trì một tỷ lệ tiền dự trữ bắt buộc để đảm bảo khả năng thanh khoản cho hệ thống tài chính. Tuy nhiên, lượng tiền mặt dự trữ của ngân hàng biến động liên tục do nhu cầu rút tiền và giải ngân, do đó việc các ngân hàng hỗ trợ nhau qua thị trường liên ngân hàng là cần thiết. Tại đây, các ngân hàng có thặng dư vốn sẽ cho các ngân hàng thiếu hụt vốn vay mượn trong thời gian ngắn (từ qua đêm đến vài tháng). Mức lãi suất của các giao dịch vay mượn này chính là lãi suất liên ngân hàng.

Lãi suất liên ngân hàng được chia theo nhiều kỳ hạn, phổ biến gồm:

- Qua đêm (Overnight): là kỳ hạn ngắn nhất, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng giao dịch liên ngân hàng.

- 1 tuần, 2 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng: là các kỳ hạn còn lại, thường dùng để giải quyết nhu cầu thanh khoản mang tính trung hạn.

Trong đó, lãi suất qua đêm thường được dùng làm chỉ báo nhạy nhất về tình trạng thanh khoản hệ thống ngân hàng. Khi lãi suất qua đêm tăng mạnh, điều đó thường cho thấy tình trạng căng thẳng thanh khoản tạm thời, và ngược lại.

Tại các thị trường tài chính lớn trên thế giới cũng có khái niệm lãi suất liên ngân hàng với các tên gọi khác nhau. Chẳng hạn tại Mỹ, lãi suất liên ngân hàng tại Mỹ có tên gọi Fed Funds Rate do Cục Dự trữ Liên bang (FED) điều tiết. Tương tự tại Châu Âu có EURIBOR và Anh có LIBOR.

Vai trò của lãi suất liên ngân hàng

1. Điều tiết thanh khoản nội bộ hệ thống ngân hàng

- Các ngân hàng thương mại thường không thể duy trì trạng thái cân bằng giữa dòng tiền vào – ra một cách hoàn hảo.

- Thị trường liên ngân hàng cho phép các ngân hàng thiếu hụt tạm thời được tiếp cận nguồn vốn trong thời gian ngắn, tránh rủi ro mất khả năng thanh toán.

2. Công cụ điều hành chính sách tiền tệ gián tiếp

- Ngân hàng Nhà nước có thể tác động đến lãi suất liên ngân hàng thông qua các nghiệp vụ thị trường mở (OMO), tái cấp vốn hoặc thay đổi lãi suất điều hành.

- Khi NHNN muốn nới lỏng chính sách tiền tệ, họ có thể bơm thêm thanh khoản vào hệ thống để giảm lãi suất liên ngân hàng, qua đó gián tiếp thúc đẩy tín dụng và tăng trưởng kinh tế.

- Ngược lại, khi cần kiểm soát lạm phát hoặc dòng tín dụng, NHNN có thể hút tiền về để làm tăng lãi suất liên ngân hàng, qua đó kìm hãm các hoạt động vay mượn.

3. Thước đo sức khỏe thị trường tài chính

- Lãi suất liên ngân hàng biến động mạnh thường phản ánh sự bất ổn hoặc mất cân đối tạm thời trong hệ thống tài chính.

- Các nhà phân tích và nhà đầu tư tài chính thường theo dõi sát sao lãi suất này để đánh giá rủi ro hệ thống và triển vọng chính sách.

4. Ảnh hưởng đến mặt bằng lãi suất chung

- Lãi suất liên ngân hàng tạo nền tảng cho các loại lãi suất khác như lãi suất trái phiếu, lãi suất cho vay, lãi suất tiết kiệm ngắn hạn.

- Trong nhiều trường hợp, sự thay đổi của lãi suất liên ngân hàng có thể truyền dẫn nhanh chóng đến lãi suất cho vay khách hàng cuối cùng.

So sánh với các loại lãi suất khác

Biến động lãi suất liên ngân hàng tại Việt Nam thời gian gần đây

Theo thống kê từ Ngân hàng Nhà nước và các báo cáo phân tích:

- Trong năm 2022 và đầu 2023, lãi suất liên ngân hàng có nhiều biến động mạnh, đặc biệt ở kỳ hạn qua đêm, do ảnh hưởng của các yếu tố như kiểm soát tín dụng bất động sản, tăng trưởng tín dụng mạnh, và chính sách tiền tệ thắt chặt.

- Tuy nhiên, từ quý III/2023 trở đi, khi NHNN chuyển sang nới lỏng chính sách, bơm thanh khoản và giảm lãi suất điều hành, lãi suất liên ngân hàng đã giảm nhanh về dưới 1% cho kỳ hạn qua đêm.

- Vào ngày 4/11/2024, lãi suất liên ngân hàng tăng đột biến, đặc biệt ở các kỳ hạn ngắn. Cụ thể, lãi suất qua đêm tăng lên 6.20%/năm, 1 tuần là 6.18%/năm, 2 tuần đạt 5.95%/năm và 1 tháng là 5.75%/năm. Nguyên nhân chính là do áp lực tỷ giá USD/VND tăng mạnh, khiến Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phải can thiệp bằng cách bơm ròng gần 23.600 tỷ đồng qua kênh thị trường mở (OMO) để hỗ trợ thanh khoản cho hệ thống ngân hàng

- Trong khoảng thời gian từ cuối tháng 2 đến đầu tháng 3, NHNN đã thực hiện các biện pháp nhằm giảm lãi suất liên ngân hàng, bao gồm giảm lãi suất tín phiếu từ 3,8% xuống 3,1%/năm và dừng phát hành tín phiếu kể từ ngày 5/3/2025. Đồng thời, NHNN tiếp tục bơm thanh khoản qua kênh OMO, với tổng lượng bơm ròng đạt 79.000 tỷ đồng tính đến ngày 10/3/2025 . Những động thái này giúp giảm áp lực huy động vốn cho các ngân hàng thương mại, mặc dù lãi suất cho vay chưa thể giảm ngay do độ trễ trong truyền dẫn chính sách tiền tệ.

- Tuần cuối tháng 3/2025, lãi suất qua đêm trên thị trường liên ngân hàng giảm xuống mức thấp nhất kể từ đầu năm, đạt 3,53%/năm vào ngày 28/3. Sự giảm này là kết quả của việc NHNN tích cực hỗ trợ thanh khoản hệ thống, bơm ròng 12.700 tỷ đồng qua kênh OMO trong tuần

- Đầu tháng 4/2025, lãi suất qua đêm trên thị trường liên ngân hàng tăng lên 4,06%/năm, phản ánh tình trạng "nén thanh khoản ngắn hạn" khi các tổ chức tín dụng giữ lại vốn để phòng ngừa rủi ro tỷ giá và lãi suất. Áp lực này xuất phát từ việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thuế đối ứng lên đến 46% đối với hàng hóa từ Việt Nam, gây ra tâm lý lo ngại và tăng nhu cầu nắm giữ USD như tài sản phòng thủ.

Tác động của lãi suất liên ngân hàng tới nền kinh tế

Sự biến động của lãi suất liên ngân hàng ảnh hưởng đến nhiều thành phần trong nền kinh tế:

- Với ngân hàng thương mại: chi phí vốn thay đổi ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận. Khi lãi suất liên ngân hàng tăng, chi phí huy động ngắn hạn của các ngân hàng tăng lên, có thể khiến họ thận trọng hơn trong việc cho vay.

- Với doanh nghiệp và người dân: gián tiếp chịu ảnh hưởng thông qua việc ngân hàng điều chỉnh lãi suất cho vay. Nếu chi phí vốn của ngân hàng giảm, mặt bằng lãi suất cho vay có thể được điều chỉnh thấp hơn, hỗ trợ sản xuất kinh doanh.

- Với thị trường tài chính: lãi suất liên ngân hàng đóng vai trò là tín hiệu chính sách, ảnh hưởng đến kỳ vọng về lạm phát, lãi suất trái phiếu, tỷ giá, và định giá tài sản tài chính.

Kết luận

Lãi suất liên ngân hàng là chỉ báo quan trọng trong hệ thống tài chính tiền tệ. Không chỉ phản ánh tình trạng thanh khoản nội bộ giữa các ngân hàng, nó còn là công cụ điều hành vĩ mô hiệu quả của Ngân hàng Nhà nước và là tín hiệu thị trường được giới đầu tư theo dõi sát sao. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam tiếp tục hội nhập sâu rộng và phụ thuộc nhiều vào điều kiện thanh khoản ngắn hạn, vai trò của lãi suất liên ngân hàng sẽ ngày càng quan trọng hơn trong việc ổn định thị trường tài chính và hỗ trợ mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt.