Lá chắn Silicon giúp Đài Loan giữ vững vị thế

Điểm nhấn chính:

- TSMC là đơn vị nắm giữ 96% thị phần gia công tấm bán dẫn dành cho những con chip tiên tiến nhất trên thế giới hiện nay.

- Lớn mạnh nhờ hỗ trợ từ Chính phủ Đài Loan, hiện tại TSMC nắm giữ công nghệ bán dẫn tiên tiến hàng đầu thế giới và trở thành "lá chắn Silicon" của Đài Loan.

Sự phát triển của TSMC

Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) là doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn nhất đến nền kinh tế và an ninh quốc gia của Đài Loan. Họ là đơn vị gia công tấm bán dẫn chủ chốt cho ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu. Nhiều người lo ngại rằng việc TSMC đa dạng hóa hoạt động sản xuất có thể khiến Đài Loan trở nên dễ bị tổn thương hơn trước tham vọng thống nhất của Trung Quốc.

Lịch sử phát triển ngành bán dẫn tại Đài Loan

Khi Đài Loan trải qua giai đoạn công nghiệp hóa nhanh chóng vào những năm 1970 và 1980, chính phủ nước này đã chọn đầu tư vào ngành công nghệ cao vì họ tin rằng đây là lĩnh vực mà Đài Loan có thể đạt được lợi thế cạnh tranh. Lý Quốc Đình (Li Kwoh-Ting), một nhà kinh tế học được mệnh danh là "Cha đẻ của nền kinh tế thần kỳ Đài Loan", đã thuyết phục doanh nhân người Mỹ gốc Đài Loan - Morris Chang - trở về nước để xây dựng ngành công nghiệp bán dẫn.

Năm 1987, Morris Chang thành lập TSMC với số vốn 100 triệu USD từ Chính phủ Đài Loan. Trong đó, Chính phủ Đài Loan (thông qua Hành chính viện) sở hữu 49%, đồng thời kêu gọi Philips (Hà Lan) và một số gia tộc giàu có tại Đài Loan góp vốn đầu tư phần còn lại. Nhờ nguồn vốn này, TSMC đã có thể tồn tại trong giai đoạn đầu, vì đây là một ngành công nghiệp đòi hỏi vốn đầu tư ban đầu rất lớn.

Mong muốn đầu tư vào Trung Quốc của TSMC

TSMC đã trở thành một công ty chủ chốt trong ngành sản xuất chất bán dẫn, chiếm 32% thị phần vào năm 2000. Nhưng công ty lo ngại rằng họ sẽ thua các đối thủ cạnh tranh như Intel và Samsung nếu không tiếp cận được thị trường Trung Quốc.

Chính phủ Đài Loan lo ngại rằng việc dỡ bỏ lệnh cấm đầu tư vào Trung Quốc vào những năm 2000 sẽ dẫn đến việc ngành công nghiệp bán dẫn ở Đài Loan bị khoét rỗng, cũng như quá trình thống nhất chậm chạp với Trung Quốc thông qua hội nhập kinh tế. Cuối cùng, chính phủ đã đồng ý thỏa hiệp bằng cách dỡ bỏ lệnh cấm trên trong khi yêu cầu công nghệ bán dẫn tiên tiến nhất phải ở lại Đài Loan.

Sự hỗ trợ từ Chính phủ Đài Loan – “Lá chắn” Silicon

Chính phủ Đài Loan cũng tích cực thúc đẩy tư nhân hóa và tính cạnh tranh trong nền kinh tế vì họ tin rằng dù các ngành công nghiệp có thể được nhà nước ươm mầm, nhưng doanh nghiệp nhà nước khó có thể thành công bền vững. Do đó, tỷ lệ sở hữu của Chính phủ Đài Loan trong TSMC đã giảm đáng kể kể từ khi công ty thành lập. Hiện tại, Chính phủ Đài Loan vẫn giữ một ghế trong hội đồng quản trị của TSMC, và Quỹ Phát triển Quốc gia (đại diện cho Hành chính viện) vẫn là cổ đông lớn nhất với 1.65 tỷ cổ phần, tương đương 6.38% quyền sở hữu.

Kể từ khi thành lập vào năm 1987, TSMC hiện đã đạt mức vốn hóa thị trường khoảng 880 tỷ USD, vượt qua cả GDP của Đài Loan vào năm 2023 (755 tỷ USD). Đặc biệt, sự tăng trưởng nhanh chóng của TSMC bắt đầu từ năm 2020 do nhu cầu về thiết bị điện tử gia tăng bởi tác động của đại dịch Covid-19 và cơn sốt AI. Ngoài việc đóng góp trực tiếp vào GDP và tạo việc làm cho Đài Loan, TSMC còn giúp thu hút vốn đầu tư nước ngoài và hỗ trợ hệ sinh thái các công ty, nhà cung cấp, và trung tâm nghiên cứu liên quan đến công nghiệp bán dẫn.

Bên cạnh những lợi ích kinh tế, TSMC còn mang lại tính chính danh và là đòn bẩy cho Đài Loan trên trường quốc tế. Sau sự bùng nổ của ngành công nghiệp bán dẫn vào năm 2020, Tổng thống Thái Anh Văn đã viết trên tờ Foreign Affairs: "Ngành công nghiệp bán dẫn của chúng ta đặc biệt quan trọng: một 'lá chắn silicon' giúp Đài Loan tự bảo vệ mình và các nước khác trước những nỗ lực hung hăng từ các chế độ độc tài nhằm phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu."

TSMC cũng hưởng lợi từ chính sách công nghiệp thuận lợi của Đài Loan và di sản của ngành bán dẫn, vốn khó có thể sao chép ở nơi khác. Chính phủ không chỉ trợ cấp về các yếu tố sản xuất như điện và nước mà còn cung cấp các ưu đãi tài chính cho TSMC và các công ty công nghệ cao khác, bao gồm giảm 25% thuế cho các khoản đầu tư lớn vào R&D và giảm 5% thuế khi mua máy móc tiên tiến phục vụ sản xuất nội địa. Để hỗ trợ hệ sinh thái chất bán dẫn, Đài Loan còn cung cấp đất đai, cơ sở hạ tầng, và đào tạo nhân tài, giúp TSMC không tốn nhiều chi phí để có được nguồn nhân lực xuất sắc từ Đài Loan.

Cơ cấu doanh thu của TSMC

Năm 2023, TSMC sản xuất gần 12,000 sản phẩm cho 528 khách hàng toàn cầu, trong đó có Apple và NVIDIA, hai khách hàng lớn nhất. Apple đã chi 17 tỷ USD cho các chip của TSMC, chiếm gần ¼ tổng doanh thu của công ty, còn NVIDIA chiếm 11%. Ngoài ra, TSMC cũng sản xuất chip cho các công ty như AMD, Broadcom, Intel, MediaTek, Qualcomm, và Renesas Electronics.

TSMC được niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Đài Loan và Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE). Tính đến ngày 10/11/2024, vốn hóa thị trường của công ty đạt 880 tỷ USD. Năm 2023, doanh thu của TSMC là 2.1 nghìn tỷ Đài tệ (68 tỷ USD), với lợi nhuận đạt 837 tỷ Đài tệ (25.9 tỷ USD). Phần lớn doanh thu đến từ Bắc Mỹ (65%), tiếp theo là Trung Quốc (16%), Châu Á - Thái Bình Dương (9%), Nhật Bản (6%) và EMEA (4%).

TSMC là nguyên mẫu của một công ty khai thác Định luật Moore, chuyên sản xuất chip máy tính có mật độ cực cao, với bóng bán dẫn tiên tiến nhất có kích thước 5 nanomet trở xuống. Đến giữa năm 2024, TSMC đã thu về khoảng 35% doanh thu từ chip 5 nm và thêm 15% từ chip 3 nm trở xuống.

Những con chip tiên tiến này được ứng dụng trong điện toán hiệu suất cao, điện thoại thông minh, ô tô, IoT, và thiết bị tiêu dùng khác.

Mối quan hệ giữa Mỹ - Đài Loan - Trung Quốc

TSMC mở rộng ra thị trường nước ngoài

Tình hình hiện nay đã thay đổi rất nhiều so với những năm 2000. TSMC hiện đang mở rộng sang Nhật Bản, Đức và Hoa Kỳ. Chính phủ Đài Loan có những quy định và cơ chế pháp lý khác nhau khi đầu tư vào Trung Quốc so với phần còn lại của thế giới. Trong khi các quy định đối với đầu tư nước ngoài được quy định rõ ràng trong luật thương mại, các khoản đầu tư vào Trung Quốc lại bị kiểm soát chặt chẽ hơn theo sắc lệnh về quan hệ xuyên eo biển.

Một điểm khác biệt nữa trong chiến lược mở rộng của TSMC là công ty đang có kế hoạch sản xuất một số công nghệ tiên tiến nhất ở nước ngoài. Trong khi các nhà máy của TSMC tại Trung Quốc chỉ sản xuất chip cũ, nhà máy tại Arizona, Hoa Kỳ, dự kiến sẽ sản xuất chip 2 nanomet tiên tiến (chip càng nhỏ thì công nghệ càng tiên tiến). Việc TSMC mở rộng sang Hoa Kỳ đặc biệt quan trọng vì Arizona sẽ là nơi duy nhất ngoài Đài Loan có khả năng sản xuất những loại chip tiên tiến nhất của TSMC. Trong khi đó, các nhà máy mới tại Nhật Bản và Đức chủ yếu tập trung vào công nghệ ít tiên tiến hơn.

Tiềm ẩn xung đột thương mại?

Ngoài ra, đáng chú ý là việc Washington ngày càng lo ngại về khả năng xảy ra xung đột với Trung Quốc liên quan đến Đài Loan. Việc phụ thuộc vào Đài Loan — một hòn đảo mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền — cho các hoạt động của quân đội Hoa Kỳ và nền kinh tế toàn cầu là một rủi ro. Washington cũng muốn đảm bảo bí quyết sản xuất chip trong trường hợp Trung Quốc sáp nhập Đài Loan. 

Để giải quyết những lo ngại này, chính quyền Trump đã đưa ra chiến lược phục hồi ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ từ năm 2019, với nỗ lực thu hút TSMC đầu tư vào Hoa Kỳ. Vào năm 2020, TSMC công bố xây dựng nhà máy đầu tiên tại Mỹ và đã mở rộng kế hoạch với hai nhà máy khác kể từ đó. Chính quyền Biden đã thúc đẩy nỗ lực này thông qua Đạo luật Khoa học và CHIPS năm 2022.

TSMC có thể không muốn đầu tư vào các xưởng đúc tại Hoa Kỳ do các vấn đề về lao động và rào cản hoạt động dự kiến. Và bước đột phá trước đây của TSMC vào hoạt động sản xuất tại Hoa Kỳ thông qua công ty con WaferTech đã thất bại. Nhưng vì các công ty thiết kế chip lớn, bao gồm Nvidia và AMD, đều là của Hoa Kỳ và nước này cung cấp các đầu vào sản xuất quan trọng cho TSMC, nên công ty không có lựa chọn nào khác ngoài việc tuân theo Hoa Kỳ, Wu cho biết.

Trên thực tế, 60% lợi nhuận ròng của TSMC đến từ Hoa Kỳ. Song song đó, nếu chính phủ Đài Loan can thiệp vào khoản đầu tư của TSMC tại Hoa Kỳ, điều này sẽ gây căng thẳng cho mối quan hệ Hoa Kỳ-Đài Loan.

Đài Loan cấm TSMC sản xuất chip 2nm tại Mỹ

Tuần trước, Bộ trưởng Kinh tế Đài Loan J.W. Kuo tuyên bố rằng các quy định bảo vệ công nghệ của Đài Loan cấm TSMC sản xuất chip 2 nanomet ở nước ngoài, nhằm bảo vệ công nghệ tiên tiến của đất nước. Ông cũng khẳng định: "Mặc dù TSMC có kế hoạch sản xuất chip 2 nanomet ở nước ngoài trong tương lai, nhưng công nghệ cốt lõi của công ty sẽ vẫn ở Đài Loan."

Theo luật Đài Loan, các nhà sản xuất chip nội địa bị hạn chế sản xuất ở nước ngoài với trình độ kém hơn ít nhất một thế hệ so với các nhà máy trong nước. TSMC đã thông báo với các nhà đầu tư vào tháng 7 rằng dòng chip thế hệ tiếp theo sẽ đi vào sản xuất hàng loạt vào cuối năm 2026, sau khi tăng cường sản xuất chip 2 nanomet vào năm tới.

Theo lộ trình sản xuất ở nước ngoài của TSMC, công ty có kế hoạch sản xuất chip 2 nanomet hoặc tiên tiến hơn tại Hoa Kỳ vào cuối thập kỷ này, khi nhà máy thứ hai của họ ở Arizona — nơi sẽ sử dụng công nghệ quy trình 3 nanomet và 2 nanomet của họ — đi vào hoạt động vào năm 2028.

Nhà sản xuất chip cho biết nhà máy thứ ba ở Arizona sẽ sản xuất chip bằng công nghệ quy trình 2 nanomet hoặc thậm chí tiên tiến hơn. Nhà máy đầu tiên của TSMC tại Arizona sẽ tăng cường sản xuất chip 4 nanomet vào tháng tới.

TSMC ngừng cung cấp chip cho Trung Quốc

TSMC đã thông báo cho các công ty thiết kế chip của Trung Quốc rằng họ sẽ tạm dừng sản xuất các chip AI tiên tiến nhất, khi Washington tiếp tục hạn chế tham vọng AI của Bắc Kinh. TSMC sẽ không sản xuất các chip AI có kích thước 7 nanomet hoặc nhỏ hơn cho khách hàng Trung Quốc từ tuần này. Bất kỳ nguồn cung cấp nào sau đó đều phải tuân theo quy trình phê duyệt có khả năng liên quan đến Washington.

Động thái này có thể ảnh hưởng đến các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc như Alibaba và Baidu, những công ty đã đầu tư mạnh vào việc thiết kế chip cho các dịch vụ đám mây AI của mình. Các quy định mới cũng có thể làm gián đoạn kế hoạch của các công ty khởi nghiệp thiết kế chip AI tại Trung Quốc, như Horizon Robotics và Black Sesame International.

Hoa Kỳ nhắm vào Trung Quốc, gián tiếp ảnh hưởng TSMC

Hoa Kỳ đã cấm các công ty Hoa Kỳ như Nvidia vận chuyển bộ xử lý tiên tiến đến Trung Quốc và cũng tạo ra một hệ thống kiểm soát xuất khẩu rộng rãi để ngăn các nhà sản xuất chip trên toàn thế giới đang sử dụng công nghệ của Hoa Kỳ vận chuyển bộ xử lý AI tiên tiến đến Trung Quốc. Theo các nhà phân tích tại ngân hàng đầu tư Jefferies, có báo cáo rằng một quy định mới của Hoa Kỳ sẽ cấm các xưởng đúc sản xuất chip AI tiên tiến do các công ty Trung Quốc thiết kế.

TSMC đang triển khai chính sách mới của mình khi Bộ Thương mại Hoa Kỳ điều tra cách thức mà các chip tiên tiến mà tập đoàn này sản xuất cho một khách hàng Trung Quốc đã xuất hiện trong thiết bị AI của Huawei. Tập đoàn công nghệ quốc gia của Trung Quốc đã phải đối mặt với nhiều lệnh trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu từ Hoa Kỳ.

Công ty đặc biệt cảnh giác với việc bị nhắm mục tiêu là không đáng tin cậy hoặc không hợp tác nếu Donald Trump có khả năng trở thành tổng thống Hoa Kỳ tiếp theo.

Năm nay, Trump đã cáo buộc Đài Loan “đánh cắp” ngành công nghiệp chip của Hoa Kỳ và gợi ý rằng TSMC có thể chuyển hoạt động sản xuất về nước sau khi nhận hàng tỷ đô la trợ cấp từ Washington để xây dựng các nhà máy tại Hoa Kỳ.

Việc bị cắt đứt khỏi TSMC có thể gây tổn hại cho các công ty công nghệ Trung Quốc đã đặt cược vào việc sản xuất các chip AI tiên tiến nhất tại Đài Loan. Đặc biệt, gã khổng lồ tìm kiếm Baidu đang hướng tới mục tiêu xây dựng một bộ phần mềm và phần cứng hoàn chỉnh để hỗ trợ hoạt động AI của mình.

Trọng tâm của những nỗ lực đó là dòng chip AI Kunlun. Theo Bernstein Research, các bộ xử lý Kunlun II của Baidu được sản xuất bởi TSMC với quy trình 7 nanomet.

“Chip Kunlun hiện đặc biệt phù hợp cho suy luận mô hình lớn và cuối cùng sẽ phù hợp cho việc huấn luyện,” nhà sáng lập Baidu, Robin Li, cho biết tại một hội nghị vào năm ngoái. Li cho biết thêm, công ty đã cắt giảm chi phí hiệu quả bằng cách tự thiết kế chip.  Những người nắm rõ tình hình cho biết các quy định mới của TSMC rất rõ ràng khi nhắm vào các bộ xử lý AI, nhưng hiện vẫn chưa rõ quy định đó sẽ được áp dụng rộng rãi đến đâu cho các loại chip khác.

Trung Quốc có một số công ty khởi nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực thiết kế chip AI cho xe tự lái, bao gồm Horizon Robotics và Black Sesame International Holding niêm yết tại Hồng Kông. Các giám đốc điều hành và tài liệu công ty tại cả hai tập đoàn này cho biết thế hệ chip mới nhất của họ sẽ được TSMC sản xuất với quy trình 7 nanomet. Những người thân cận với TSMC cho biết các hạn chế mới sẽ không ảnh hưởng đáng kể đến doanh thu của công ty. Doanh thu tháng 10 của TSMC tăng 29.2% lên 314 tỷ Đài tệ (9.8 tỷ USD), tốc độ tăng trưởng có phần chậm lại so với những tháng trước.