Giáo dục có tác động đến nền kinh tế như thế nào?

Điểm nhấn chính: 

- Kiến thức và kỹ năng của người lao động trong nguồn cung lao động là yếu tố chính quyết định sự tăng trưởng kinh doanh và kinh tế. 

- Sự khác biệt về trình độ đào tạo là một yếu tố quan trọng phân biệt các nước phát triển và đang phát triển.    

Giáo dục, đào tạo và nền kinh tế 

Giáo dục và đào tạo là những yếu tố cơ bản trong sự phát triển kinh tế. Chúng đóng vai trò then chốt trong việc định hình năng lực và năng suất của lực lượng lao động, từ đó thúc đẩy tăng trưởng và cạnh tranh kinh tế.

Mối quan hệ giữa giáo dục, đào tạo và hiệu suất kinh tế rất đa dạng, bao gồm sự ảnh hưởng đến mức lương, bộ kỹ năng của lực lượng lao động và lợi thế kinh tế của quốc gia. Hiểu được cách mà giáo dục và đào tạo tác động đến nền kinh tế sẽ giúp giải thích tại sao một số quốc gia thịnh vượng trong khi những quốc gia khác tụt hậu.    

Ảnh hưởng của giáo dục đến nền kinh tế 

Hệ thống giáo dục của một quốc gia đóng vai trò then chốt trong việc xác định hiệu suất kinh tế, giúp các quốc gia phát triển lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và thương mại quốc tế, các quốc gia cần phải cạnh tranh với nhau. Những quốc gia có hệ thống giáo dục tốt thường phát triển mạnh mẽ hơn, trong khi các quốc gia có hệ thống giáo dục kém phát triển gặp khó khăn trong việc cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Một nền kinh tế thành công bao gồm nhiều ngành nghề với các lợi thế cạnh tranh khác nhau, và giáo dục và đào tạo của lực lượng lao động quyết định sự thành công của nền kinh tế quốc gia. 

Khi nguồn cung lao động tăng lên mà nhu cầu lao động có tay nghề không theo kịp, áp lực giảm lương có thể xuất hiện. Điều này đặc biệt gây bất lợi cho những người làm việc trong các ngành có rào cản gia nhập thấp, tức là những công việc không yêu cầu bằng cấp hoặc đào tạo chuyên sâu. Ngược lại, các ngành yêu cầu giáo dục và đào tạo cao thường trả lương cao hơn cho người lao động.

Mức lương cao này là do nguồn cung lao động trong các ngành này nhỏ hơn và chi phí để đạt được trình độ giáo dục và đào tạo cần thiết cũng đáng kể. Sự khác biệt về mức lương giữa các ngành nghề thể hiện rõ ràng tầm quan trọng của giáo dục, giúp người lao động nâng cao năng lực, chuyên môn và kỹ năng, từ đó tạo ra giá trị cao hơn cho doanh nghiệp và nền kinh tế. 

Theo số liệu từ Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ (BLS), năm 2022, những người lao động có bằng cấp kỹ sư hoặc tiến sĩ có thu nhập trung bình hàng tuần lần lượt là 2,083 USD và 2,080 USD, trong khi những người có bằng thạc sĩ kiếm được 1,661 USD, bằng cử nhân là 1,432 USD, và bằng cao đẳng là 1,005 USD. Những người không có bằng tốt nghiệp trung học có thu nhập trung bình hàng tuần chỉ 682 USD. Sự khác biệt này cho thấy giá trị của việc đầu tư vào giáo dục, giúp người có trình độ học vấn cao thực hiện các công việc phức tạp, yêu cầu kỹ năng cao và thương lượng mức lương tốt hơn.  

Ảnh hưởng của đào tạo nghề đến nền kinh tế 

Đào tạo nghề đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một lực lượng lao động có kỹ năng cao, giúp nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Một nền kinh tế thành công cần có lực lượng lao động đủ khả năng vận hành các ngành công nghiệp ở mức độ có lợi thế cạnh tranh so với các nền kinh tế khác. Các quốc gia có thể khuyến khích đào tạo nghề thông qua các biện pháp như giảm thuế, cung cấp cơ sở vật chất đào tạo hoặc sử dụng các phương tiện khác nhằm tạo ra lực lượng lao động có tay nghề cao hơn. 

Sự khác biệt về mức độ đào tạo là yếu tố quan trọng phân biệt giữa các quốc gia phát triển và đang phát triển. Mặc dù còn nhiều yếu tố khác như địa lý và nguồn tài nguyên sẵn có cũng ảnh hưởng, việc có lực lượng lao động được đào tạo tốt sẽ tạo ra các tác động lan tỏa trong toàn bộ nền kinh tế và các hiệu ứng ngoại vi tích cực.  

Một lực lượng lao động được đào tạo tốt không chỉ mang lại lợi ích cho các công ty, mà còn tạo ra môi trường kinh tế phát triển. Trong một số trường hợp, lực lượng lao động có tay nghề cao có thể tập trung ở một khu vực địa lý cụ thể, như Thung lũng Silicon, nơi các doanh nghiệp tương tự tập trung do có lực lượng lao động chất lượng cao. Sự tập trung này giúp nền kinh tế phát triển các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao, chẳng hạn như sản xuất công nghệ cao, và tận dụng được lực lượng lao động có kỹ năng cao.  

Từ góc độ nhà tuyển dụng, việc đầu tư vào đào tạo nhân viên là một quyết định quan trọng. Nhà tuyển dụng mong muốn lực lượng lao động năng suất cao và cần ít sự quản lý hơn. Khi đầu tư vào đào tạo, họ cân nhắc các yếu tố như tăng năng suất, chi phí đào tạo và nguy cơ nhân viên rời công ty. Từ góc độ người lao động, đào tạo nghề giúp tăng khả năng kiếm lương cao hơn và nâng cao giá trị bản thân. Họ muốn học kỹ năng mới để yêu cầu lương cao hơn nhưng cũng cân nhắc về chi phí đào tạo và tình hình thị trường lao động. Cả nhà tuyển dụng và người lao động đều có thể hưởng lợi từ đào tạo nghề: nhà tuyển dụng có lực lượng lao động hiệu quả hơn, trong khi người lao động nâng cao thu nhập và giá trị bản thân.   

Đầu tư giáo dục và đào tạo 

Đầu tư vào giáo dục và đào tạo là đầu tư vào vốn con người, mang lại lợi ích lâu dài cho cả cá nhân và nền kinh tế. Các quốc gia cần đảm bảo rằng mọi công dân đều có cơ hội tiếp cận giáo dục và đào tạo phù hợp để nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy sự phát triển bền vững của toàn xã hội. 

Tại Việt Nam, ngân sách Chính phủ chi cho giáo dục và đào tạo năm 2023 đạt 286.7 nghìn tỷ đồng, chiếm 13.8% tổng chi ngân sách, thấp hơn so với mức trung bình khoảng 16% của 5 năm trước đó, và thấp hơn đáng kể so với mức mục tiêu tối thiểu là 20%. Mặt khác, việc áp dụng công nghệ thông tin và các phương pháp học tập tương tác với tỷ lệ sử dụng công nghệ trong giáo dục tăng 30% trong giai đoạn 2020-2023  đã góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, cải thiện hiệu quả tiếp cận kiến thức của học sinh và sinh viên. 

Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ tài chính cho sinh viên và người lao động tham gia các khóa học nâng cao kỹ năng cũng là một yếu tố quan trọng. Theo thống kê từ VCCI, hơn 70% doanh nghiệp tham gia khảo sát đã hợp tác với các trường đại học và trung tâm đào tạo để xây dựng các chương trình thực tập và đào tạo nhân sự theo nhu cầu. Điều này giúp người lao động có thể thích nghi nhanh chóng với môi trường làm việc và nâng cao năng suất lao động. Hơn nữa, trong năm 2023, Chính phủ Việt Nam đã tăng ngân sách hỗ trợ đào tạo nghề lên 1.5 tỷ USD, giúp hơn 500,000 sinh viên và người lao động có cơ hội tham gia các khóa học mà không lo ngại về chi phí. Điều này đảm bảo rằng không ai bị loại bỏ khỏi cơ hội học tập và phát triển bản thân do hạn chế về kinh tế. 

Theo nhóm chuyên gia của World Bank, Việt Nam cần tăng đầu tư ngân sách nhà nước vào giáo dục đại học với tỷ trọng từ 0.23% lên ít nhất 0.8 - 1% GDP trước năm 2030. Đồng thời, ngân sách chi tiêu thêm cho các cơ sở giáo dục công lập ít nhất 300 triệu USD (0.05% GDP) cho tới 600 triệu USD mỗi năm (0.16% GDP). Bởi trong tương lai, Việt Nam cần thêm lực lượng lao động có tay nghề, nhằm nâng cao năng suất của khu vực tư nhân trong nước nhằm hoàn thành mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 khi các động lực tăng trưởng truyền thống đang dần không còn nữa.