Sự chuyển dịch trong Chiến thuật Đàm phán Thương mại

Điểm nhấn chính:

- Chiến thuật đàm phán thương mại đang chuyển từ kiểu "cây gậy và củ cà rốt" sang phương pháp có đi có lại, nhắm vào từng ngành cụ thể để tạo sức ép chính xác và đạt được thỏa thuận có lợi.

- Việc chọn lọc lĩnh vực đàm phán giúp các quốc gia tập trung vào ưu tiên kinh tế chiến lược, nhưng cũng làm gia tăng rủi ro trả đũa và phức tạp hóa quá trình đàm phán.

Bối cảnh phát triển của các cuộc đàm phán thương mại

Trong thế giới thương mại quốc tế, các quốc gia từ lâu đã sử dụng nhiều chiến thuật khác nhau để đảm bảo các thỏa thuận có lợi, thông qua các ưu đãi, đe dọa hoặc thỏa hiệp chiến lược. Khi chúng ta hướng tới năm 2025, các cuộc đàm phán thương mại có khả năng trở nên phù hợp và có đi có lại hơn, đặc biệt là khi các quốc gia hướng tới các ngành hoặc lĩnh vực cụ thể thay vì sử dụng các chiến lược chung chung. Cách tiếp cận này thể hiện sự thay đổi so với các phong cách đàm phán trước đây, chẳng hạn như chiến thuật "củ cà rốt và cây gậy", kết hợp cả ưu đãi và hình phạt. Kỷ nguyên đàm phán thương mại mới có khả năng tập trung vào tính chính xác và có đi có lại, với các mục tiêu cụ thể nhằm giải quyết các vấn đề thương mại quan trọng giữa các quốc gia.

Chiến lược đàm phán thương mại

Thông thường, đàm phán thương mại thường xoay quanh khái niệm “Cây gậy và củ cà rốt”. Trong đó, cà rốt tượng trưng cho sự khuyến khích chẳng hạn như lợi ích về thương mại hay khả năng tiếp cận thị trường mới. Ngược lại, cây gậy tượng trung cho các hành động trừng phạt như thuế quan hay lệnh trừng phạt.

Mặc dù chiến lược này vẫn đóng vai trò trong một số trường hợp, bối cảnh thương mại toàn cầu đang chuyển sang các chiến thuật có đi có lại, tinh tế hơn. Thay vì các chiến thuật chung chung áp dụng cho tất cả các lĩnh vực, các quốc gia hiện đang tập trung vào các lĩnh vực thương mại cụ thể cần cải thiện hoặc điều chỉnh.

Vẫn là “Cây gậy và củ cà rốt” nhưng có trọng tâm hơn: Mô hình “cây gậy và củ cà rốt” không bị loại bỏ hoàn toàn, mà đang trở nên mang tính chuyên biệt theo từng ngành. Thay vì áp đặt các mức thuế quan rộng rãi để gây ảnh hưởng lên toàn bộ nền kinh tế của một quốc gia, các nước hiện nay có xu hướng nhắm vào những sản phẩm hoặc ngành cụ thể. Cách tiếp cận này cho phép đàm phán chính xác hơn, tránh làm tổn hại đến toàn bộ nền kinh tế của đối phương, trong khi vẫn duy trì được sức ép cần thiết để tạo lợi thế trong đàm phán.

Xu hướng hướng đến tính “có qua có lại”: Năm 2025, các quốc gia có xu hướng tập trung hơn vào các biện pháp mang tính “có qua có lại” — nhắm vào những mặt hàng hoặc lĩnh vực then chốt đối với đối tác thương mại. Xu hướng này phản ánh nhận thức ngày càng rõ ràng rằng các chiến thuật tổng thể không còn phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh kinh tế phức tạp và đa tầng hiện nay. Phương pháp có mục tiêu này giúp các cuộc đàm phán thương mại phù hợp hơn với các ưu tiên kinh tế cụ thể, đồng thời trở nên chiến lược và linh hoạt hơn.

Rạng sáng ngày 3/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố danh sách thuế quan mới với mức thuế quan cụ thể cho từng đối tác thương mại: Trung Quốc (54%), EU (20%), Việt Nam (46%), Đài Loan (32%), Ấn Độ (26%), Nhật Bản (24%). Con số trên được tính toán phụ thuộc vào mức thâm hụt thương mại giữa Mỹ và các đối tác thương mại. Điều này cho thấy mục tiêu thu hẹp thâm hụt thương mại ở những ngành điện tử và dệt may của Chính quyền Tổng thống Donald Trump. Từ biểu đồ ở dưới, cũng có thể thấy mức thuế đối ứng được đánh cao hơn đối với các quốc gia có tỷ mức thâm hụt/xuất khẩu cao, nghĩa là hầu như không nhập hàng từ Mỹ. Tập trung vào một vài lĩnh vực cụ thể

Vào năm 2025, các quốc gia ngày càng có xu hướng nhắm vào các ngành hoặc lĩnh vực cụ thể khi tiến hành đàm phán thương mại. Xu hướng chuyển sang các chiến thuật có đi có lại này được đặc trưng bởi sự chính xác: thay vì áp dụng các mức thuế hoặc biện pháp trừng phạt đại trà, các quốc gia sẽ tập trung vào những hàng hóa, dịch vụ hoặc chính sách có vai trò then chốt trong quan hệ thương mại của họ.

Nhắm vào các ngành công nghiệp chủ chốt: Thay vì áp thuế đồng loạt, các quốc gia được kỳ vọng sẽ triển khai các mức thuế hoặc biện pháp trừng phạt theo ngành, tác động đến những lĩnh vực cụ thể như công nghệ, nông nghiệp hoặc sản xuất ô tô. Điều này cho phép họ gây áp lực đúng chỗ, mà không gây tổn hại quá mức đến nền kinh tế rộng lớn hơn.

Tận dụng các hợp tác trong ngành cụ thể: Các cuộc đàm phán thương mại trong năm 2025 nhiều khả năng sẽ tập trung vào việc giành được các thỏa thuận có lợi trong những ngành chiến lược. Ví dụ, một quốc gia có thể nhắm đến quyền bảo vệ sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực công nghệ để đổi lấy quyền tiếp cận thị trường trong các ngành như nông nghiệp hoặc sản xuất. Bằng cách nhắm trúng các lĩnh vực then chốt, các quốc gia có thể sử dụng chiến thuật có đi có lại để giành lợi thế thực sự trong đàm phán, mang lại lợi ích cho cả hai bên thông qua thúc đẩy chuyên môn hóa và tăng trưởng trong các lĩnh vực trọng yếu.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung: Ví dụ thực tiễn về Chiến thuật “có đi có lại”

Việc Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào năm 2025 đánh dấu một giai đoạn mới trong cuộc chiến thương mại kéo dài giữa Mỹ và Trung Quốc. Dưới thời Trump, Mỹ nhiều khả năng sẽ tăng cường áp dụng các chiến thuật “có đi có lại”, nhắm vào những ngành công nghiệp hoặc lĩnh vực mà họ cho rằng Trung Quốc đang có lợi thế không công bằng, hoặc nơi Mỹ có thể giành được lợi thế cạnh tranh. Đây là sự chuyển hướng so với các cuộc chiến thương mại diện rộng trước đây và thể hiện rõ xu hướng đàm phán chính xác trong tương lai.

Thuế quan và trừng phạt có chọn lọc: Thay vì áp dụng các mức thuế bao trùm lên hàng hóa Trung Quốc, Mỹ có thể chọn đánh thuế lên những mặt hàng Trung Quốc được xem là có vai trò then chốt đối với các ngành công nghiệp trọng yếu của Mỹ, chẳng hạn như điện tử hoặc kim loại đất hiếm. Chiến lược này sẽ tạo áp lực lên Trung Quốc một cách chính xác vào trung tâm hoạt động kinh tế, trong khi vẫn để các lĩnh vực khác không bị ảnh hưởng.

Sự có đi có lại trong lĩnh vực công nghệ và sở hữu trí tuệ: Trong lĩnh vực công nghệ, Mỹ có thể thúc đẩy yêu cầu bảo vệ sở hữu trí tuệ nghiêm ngặt hơn để đổi lấy quyền tiếp cận thị trường Trung Quốc. Điều này phản ánh xu hướng rộng hơn: các cuộc đàm phán thương mại ngày càng tập trung vào đảm bảo thực thi các nguyên tắc công bằng trong những ngành cụ thể, thay vì tìm cách giải quyết mất cân bằng thương mại nói chung.

Tác động từ chính sách của Trump: Việc Trump trở lại nắm quyền đồng nghĩa với việc Mỹ có khả năng tiếp tục theo đuổi cách tiếp cận cứng rắn, ưu tiên đàm phán nhằm giành lợi thế rõ rệt trước Trung Quốc. Các lĩnh vực được tập trung có thể bao gồm công nghệ, nông nghiệp và sản xuất, với khả năng áp đặt thuế quan có chọn lọc hoặc ký các thỏa thuận thương mại buộc Trung Quốc phải nhượng bộ ở các điểm cụ thể.

Thương mại toàn cầu năm 2025: có chọn lọc và đặc trưng “có đi có lại”

Xu hướng sử dụng các chiến thuật có đi có lại trong đàm phán thương mại không chỉ giới hạn ở Mỹ và Trung Quốc. Trên toàn cầu, các quốc gia đang chuyển hướng sang phương pháp đàm phán cụ thể, có mục tiêu, thay vì sử dụng các chiến thuật mang tính tổng quát.

Tính chọn lọc của Liên minh châu Âu: Ví dụ, Liên minh châu Âu có thể tiếp tục đàm phán trong những lĩnh vực mà họ có thế mạnh như nông nghiệp, hàng xa xỉ và ô tô. Thay vì áp thuế trên diện rộng, EU có khả năng tập trung vào việc đạt được các điều kiện thương mại công bằng cho những ngành giá trị cao này, đồng thời xử lý các vấn đề lớn hơn thông qua các thỏa thuận thương mại chuyên biệt.

Các thị trường mới nổi và các thỏa thuận có mục tiêu: Các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt ở châu Á và châu Phi, cũng sẽ tìm cách đàm phán dựa trên từng ngành cụ thể. Các quốc gia này sẽ nhắm đến các ngành như dệt may, nông nghiệp hoặc khai khoáng, đàm phán các thỏa thuận thương mại giúp họ tiếp cận thị trường toàn cầu, tận dụng thế mạnh về giá nhân công rẻ để đổi lấy tài nguyên hoặc nguyên vật liệu.

Rủi ro và thách thức của chiến thuật có đi có lại

Dù chiến lược “có đi có lại” có thể tạo ra các thỏa thuận thương mại mang tính chiến lược và phù hợp hơn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức.

Leo thang căng thẳng thương mại: Khi các quốc gia ngày càng nhắm vào các lĩnh vực cụ thể, nguy cơ xảy ra các hành động trả đũa cũng tăng lên. Ví dụ, nếu một quốc gia áp thuế lên một lĩnh vực nhất định, quốc gia bị nhắm tới có thể đáp trả bằng các biện pháp thuế quan tương tự, dẫn đến chuỗi leo thang hạn chế thương mại.

Tăng độ phức tạp của các cuộc đàm phán: Đàm phán thương mại theo ngành đòi hỏi mức độ chính xác cao và hiểu biết sâu sắc về từng thị trường. Càng đi vào chi tiết, các thỏa thuận càng trở nên phức tạp và khó đạt được sự đồng thuận từ tất cả các bên liên quan.

Rối loạn chuỗi cung ứng: Thuế quan hoặc hạn chế thương mại có mục tiêu có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là khi chúng ảnh hưởng đến các ngành phụ thuộc nhiều vào thương mại quốc tế. Hậu quả có thể là chi phí tăng cao, sản xuất bị trì hoãn và các trung tâm sản xuất bị dịch chuyển.

Thực tế từ cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung năm 2018 đã khiến tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu đã giảm dần từ mức 3.5% năm 2018 còn 3.3% năm 2019 và tăng trưởng âm 2.9% trong năm 2020.