Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung

Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung (Centrally Planned Economy) là một hệ thống kinh tế trong đó cơ quan chính phủ đưa ra các quyết định kinh tế liên quan đến sản xuất và phân phối hàng hóa. Việc sản xuất hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế này thường được thực hiện bởi các doanh nghiệp nhà nước. Giá cả, tiền lương và lịch trình sản xuất thường được ấn định bởi một bộ máy quan liêu tập trung. Nền kinh tế này khác với nền kinh tế thị trường, nơi những yếu tố này là kết quả của hàng nghìn lựa chọn từ người sản xuất và người tiêu dùng.

Những người ủng hộ kế hoạch hóa tập trung tin rằng chính phủ có thể chỉ đạo đầu tư kinh tế hiệu quả hơn các chủ thể tư nhân và hướng tới các mục tiêu xã hội có tiềm năng lợi nhuận thấp. Hơn nữa, vì cơ quan lập kế hoạch có nguồn lực hơn bất kỳ công ty hay doanh nghiệp nào nên các dự án của chính phủ cũng có thể được hưởng lợi từ quy mô kinh tế giúp đạt hiệu quả cao hơn về lâu dài. Tuy nhiên, để phối hợp giữa các nhà sản xuất và nguồn lực khác nhau, kế hoạch hóa tập trung thường đòi hỏi một bộ máy quan liêu kỹ thuật có trình độ học vấn cao.

Trong khi kế hoạch hóa tập trung từng thống trị Đông Âu và phần lớn châu Á, hầu hết các nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung đã nhường chỗ cho các hệ thống thị trường tự do. Trung Quốc, Cuba, Việt Nam và Lào vẫn duy trì mức độ kế hoạch hóa kinh tế mạnh mẽ, nhưng họ cũng đã mở cửa nền kinh tế cho doanh nghiệp tư nhân. Ngày nay, chỉ có Triều Tiên mới có thể được mô tả chính xác là một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung.

Nhược điểm của nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung:  

- Thiếu cạnh tranh và hiệu quả liên quan  

- Thiếu tự do  

- Thiếu sự đổi mới  

- Thiếu động lực để làm việc chăm chỉ  

- Nguy cơ tham nhũng tăng cao