Phi toàn cầu hóa

Phi toàn cầu hóa (Deglobalization) là quá trình mà trong đó các quốc gia, doanh nghiệp và nền kinh tế toàn cầu giảm mức độ hội nhập kinh tế, thương mại và tài chính với nhau, đi ngược lại xu thế toàn cầu hóa đã diễn ra mạnh mẽ trong vài thập kỷ qua. Nếu toàn cầu hóa (globalization) thúc đẩy tự do thương mại, đầu tư xuyên biên giới, chuỗi cung ứng toàn cầu và giao lưu văn hóa, thì Phi toàn cầu hóa lại đề cao sự tự chủ kinh tế, sản xuất nội địa và kiểm soát biên giới.

Phi toàn cầu hóa không đồng nghĩa với việc cắt đứt hoàn toàn giao lưu quốc tế, mà phản ánh xu hướng giảm tốc độ, giới hạn hoặc tái cấu trúc các mối quan hệ kinh tế toàn cầu, thường xuất hiện sau các cú sốc lớn như khủng hoảng tài chính, dịch bệnh, xung đột địa chính trị hoặc thay đổi chính sách quốc gia.

Cuộc chiến thương mại Mỹ–Trung từ 2018 đã đánh dấu bước ngoặt phi toàn cầu hóa. Mỹ cáo buộc Trung Quốc trợ giá, đánh cắp công nghệ và áp thuế hàng trăm tỷ USD, Trung Quốc trả đũa tương tự. Căng thẳng này gây gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, thúc đẩy làn sóng “China+1” khi các tập đoàn tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, chuyển sang Đông Nam Á, Ấn Độ, hoặc quay về Mỹ và Mexico.

Phi toàn cầu hóa đang dần định hình lại bức tranh kinh tế toàn cầu: từ việc ưu tiên tối ưu hóa chi phí sang tối ưu hóa khả năng chống chịu và an ninh chuỗi cung ứng. Xu hướng này vừa mở ra cơ hội (cho các quốc gia như Việt Nam trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng), vừa đặt ra thách thức mới về năng lực sản xuất nội địa, chuyển đổi công nghệ và khả năng thích ứng với các biến động địa chính trị.