Ảnh hưởng lan tỏa tài chính

Ảnh hưởng lan tỏa tài chính là thuật ngữ dùng để mô tả hiện tượng khi một cú sốc tài chính xảy ra tại một thị trường, quốc gia, ngành hoặc khu vực cụ thể có thể lan truyền sang các thị trường, quốc gia hoặc lĩnh vực khác thông qua các kênh liên kết như dòng vốn, tâm lý nhà đầu tư, chuỗi cung ứng tài chính, thương mại hoặc các mối quan hệ tín dụng và đầu tư. Đây là một hiện tượng đặc trưng của nền kinh tế toàn cầu hóa, nơi mà sự phụ thuộc lẫn nhau ngày càng chặt chẽ giữa các quốc gia, doanh nghiệp và thị trường tài chính.

Tại Việt Nam, ảnh hưởng lan tỏa tài chính ngày càng trở nên rõ nét do nền kinh tế có độ mở lớn và thị trường tài chính đang hội nhập sâu rộng.

Có nhiều dạng ảnh hưởng lan tỏa:

-  Lan tỏa trực tiếp: thông qua sự phụ thuộc về dòng vốn, thương mại, tỷ giá

-  Lan tỏa gián tiếp: thông qua tâm lý thị trường, kỳ vọng vĩ mô và rủi ro hệ thống

-  Lan tỏa chính sách: khi một nước lớn thay đổi chính sách (lãi suất, thuế quan…), các nước khác phải điều chỉnh theo

Một ví dụ điển hình là khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tăng lãi suất mạnh trong năm 2022–2023 để kiềm chế lạm phát, điều này đã làm đồng USD tăng giá toàn cầu, gây ra nhiều tác động cho các nước khác, bao gồm  dòng vốn rút khỏi thị trường mới nổi như Việt Nam, và tăng áp lực mất giá VND, buộc Ngân hàng Nhà nước phải tăng lãi suất điều hành dẫn đến  tăng chi phí vay vốn cho doanh nghiệp, đặc biệt là những công ty vay ngoại tệ, đồng thời cũng anh hưởng đến giá cổ phiếu và trái phiếu do kỳ vọng lợi suất thay đổi.

Một ví dụ lan tỏa ở cấp ngành: khi thị trường bất động sản đóng băng do siết tín dụng và trái phiếu, ngành thép, xi măng, xây dựng, ngân hàng cũng đồng loạt bị ảnh hưởng theo. Đây là minh chứng cho thấy một cú sốc trong một lĩnh vực có thể tạo hiệu ứng domino đến toàn bộ hệ thống tài chính – kinh tế nếu không có cơ chế phòng vệ và phân tán rủi ro hợp lý.

Ảnh hưởng lan tỏa tài chính là mối quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư vĩ mô, tổ chức tài chính và cơ quan quản lý. Việc hiểu rõ mức độ liên kết giữa các thành tố thị trường giúp:

-  Nhà đầu tư xây dựng danh mục đầu tư có khả năng phòng thủ tốt

-  Ngân hàng trung ương chủ động kiểm soát rủi ro hệ thống và dòng vốn

-  Doanh nghiệp dự phòng các kịch bản rủi ro lan truyền ngoài ý muốn

Việt Nam là một nước có nền kinh tế mở trong khu vực và rất dễ bị ảnh hưởng lan tỏa đặc biệt từ hai đối tác thương mại lớn là Mỹ và Trung Quốc. 

Đối với nhà đầu tư, việc nâng cao năng lực phân tích ảnh hưởng lan tỏa tài chính – thông qua mô hình VAR, stress test, phân tích liên thị trường – sẽ là bước quan trọng giúp nhà đầu tư kiểm soát khoản đầu tư trong bối cảnh kinh tế thế giới ngày càng biến động khó lường.