Trump và chính sách thuế đối ứng 46% lên Việt Nam

Điểm nhấn chính:

- Mức thuế 46% ảnh hưởng nặng đến các ngành xuất khẩu chủ lực và có thể khiến dòng vốn FDI rời khỏi Việt Nam, làm suy yếu vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

- Lãnh đạo cấp cao Việt Nam chủ động tiếp xúc với phía Mỹ, đề xuất các giải pháp hoãn thuế và thúc đẩy hợp tác vì lợi ích song phương.

Tổng quan về chính sách thuế quan mới

Vào ngày 2/4/2025, Tổng thống Donald Trump công bố một bước ngoặt lớn trong chính sách thương mại của Mỹ với việc áp thuế “Ngày Giải phóng”, trong đó hàng hóa từ Việt Nam chịu mức thuế 46%.

Đây là một phần trong chiến lược kinh tế rộng lớn hơn của ông Trump, nhằm khôi phục ngành sản xuất trong nước bằng cách thúc đẩy sản xuất nội địa. Theo ông, chính sách thuế quan này là cách để giành lại thế mạnh công nghiệp của nước Mỹ và xử lý tình trạng mất cân bằng thương mại, đặc biệt với Trung Quốc, Việt Nam và các đối thủ toàn cầu khác.

Tác động của thuế quan Trump đối với quan hệ thương mại giữa Mỹ và Việt Nam

Căng thẳng leo thang và nguy cơ bị nhắm đến

Việt Nam đã trở thành một trong những đối tác thương mại quan trọng của Hoa Kỳ, giữ vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng nhiều mặt hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Năm 2024, Việt Nam xếp thứ 8 trong số các đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, chiếm 4.13% tổng giá trị xuất khẩu của Mỹ sang thị trường này.

Theo số liệu từ Hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ năm 2024 đạt 119.5 tỷ USD, trong khi GDP của Việt Nam cùng năm là 476.3 tỷ USD — đồng nghĩa với việc xuất khẩu sang Mỹ chiếm tới 25.1% GDP quốc gia. Việt Nam là nền kinh tế có độ mở thương mại cao, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu bằng 165% GDP trong năm 2024. Bên cạnh đó, đầu tư trực tiếp nướcngoài (FDI) cũng đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

Việc Mỹ tăng thuế để ngăn chặn dòng hàng hóa “chuyển tuyến” từ Trung Quốc đã khiến Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị áp thêm thuế hoặc kiểm tra chặt chẽ hơn — đặc biệt là trong những nhóm hàng dễ bị nghi ngờ như điện tử, nội thất, dệt may và thủy sản.

Các ngành xuất khẩu chủ lực đối mặt rủi ro cao

Nhiều ngành xuất khẩu quan trọng của Việt Nam như cá tra, dệt may, giày dép, đồ gỗ và điện tử — vốn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ — đang đứng trước nguy cơ bị áp thuế cao hơn. Điều này có thể khiến hàng hóa Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh về giá, dẫn đến sụt giảm đơn hàng hoặc phải đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt hơn về truy xuất nguồn gốc.

Trong năm 2024, nhóm hàng xuất khẩu lớn nhất sang thị trường Mỹ là máy tính, sản phẩm điện tử và linh kiện, đạt trên 23.2 tỷ USD, tăng 36.3% so với năm trước, chiếm 19.4% tổng kim ngạch xuất khẩu. Đứng thứ hai là máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng với 22.05 tỷ USD, tăng 21.1% svck, chiếm 18.4%. Dệt may đạt 16.1 tỷ USD, chiếm 13.5% tổng kim ngạch.

Ngành dệt may là một trong những lĩnh vực dễ bị tổn thương nhất trước chính sách thuế mới của Mỹ. Là một trong những nước xuất khẩu dệt may hàng đầu thế giới, Việt Nam phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ cho ngành hàng này. Thuế suất 46% nếu được áp dụng sẽ làm đội giá sản phẩm lên đáng kể, khiến hàng Việt mất khả năng cạnh tranh so với các đối thủ.

Ngành điện tử và thiết bị điện cũng đối mặt với thách thức lớn. Việt Nam đang trở thành trung tâm sản xuất và lắp ráp linh kiện điện tử của nhiều tập đoàn toàn cầu như Samsung, LG, Intel. Việc áp thuế cao có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng, khiến các công ty cân nhắc việc chuyển dịch sản xuất sang các nước khác có chi phí thấp hơn hoặc không bị áp thuế.

Các ngành giày dép và đồ gỗ — vốn là những trụ cột xuất khẩu khác — cũng không nằm ngoài nguy cơ. Giày dép là mặt hàng phụ thuộc lớn vào nhu cầu tiêu dùng của người Mỹ với sản phẩm giá rẻ. Việc tăng thuế khiến giá sản phẩm cao hơn, ảnh hưởng trực tiếp đến sức mua và đơn hàng xuất khẩu.

Ngoài ra, dù chiếm tỷ trọng thấp hơn, xuất khẩu nông sản như cà phê, thủy sản và trái cây nhiệt đới vẫn giữ vai trò quan trọng trong quan hệ thương mại Việt – Mỹ. Tuy nhiên, nếu bị áp thuế cao, các sản phẩm này sẽ trở nên đắt đỏ hơn với người tiêu dùng Mỹ, làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng Việt trong phân khúc thực phẩm và nông sản.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài và sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu

Chiến lược “Trung Quốc + 1” bị đe dọa

Trung Quốc là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng châu Á và là đối tác kinh tế hàng đầu trong khu vực, khiến hầu hết các quốc gia châu Á khó có thể tách rời hay lựa chọn dứt khoát giữa Trung Quốc và Mỹ. Mặc dù các chuỗi cung ứng có thể được điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu từ phía Mỹ, việc tránh bị cáo buộc “chuyển tải” (transshipment) đòi hỏi các tiêu chí rõ ràng, bởi mối liên kết giữa đầu tư và thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN vẫn còn rất chặt chẽ.

Thúc đẩy các hiệp định thương mại khu vực

Để đối phó với chính sách thuế của Mỹ, Việt Nam có thể đẩy mạnh vai trò trong các hiệp định thương mại khu vực như Hiệp định CPTPP và RCEP. Những hiệp định này mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường mới, giảm sự phụ thuộc vào Mỹ, đồng thời tạo ra động lực tăng trưởng kinh tế thay thế.

Nguy cơ sụt giảm FDI

Việc Mỹ áp thuế cao có thể khiến các tập đoàn đa quốc gia xem xét lại chiến lược đầu tư tại Việt Nam. Những doanh nghiệp từng đặt nhà máy sản xuất ở Việt Nam có thể cân nhắc chuyển sang các quốc gia không bị áp thuế cao như Ấn Độ hoặc Mexico. Điều này có thể dẫn đến dòng vốn FDI chảy ra khỏi Việt Nam. Từng được xem là hình mẫu lý tưởng cho chiến lược “Trung Quốc + 1”, Việt Nam nay đứng trước nguy cơ trở thành bên thua cuộc lớn nhất. Chính sách thuế mới đã làm suy yếu lợi thế của Việt Nam trong vai trò điểm đến thay thế Trung Quốc, làm gián đoạn chuỗi cung ứng khu vực và giảm sức hấp dẫn đầu tư vào nền kinh tế.

Các nỗ lực của Việt Nam nhằm đối thoại với Mỹ về chính sách thuế mới

Tối ngày 4/4, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, bày tỏ thiện chí sẵn sàng trao đổi nhằm đưa mức thuế nhập khẩu từ Mỹ về 0%, đồng thời đề nghị phía Mỹ áp dụng mức thuế tương tự đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Cuộc trao đổi diễn ra trong bối cảnh Mỹ vừa công bố các mức thuế đối ứng cao với hàng hóa từ nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Tham dự điện đàm tại Trụ sở Trung ương Đảng còn có Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chánh Văn phòng Trung ương Đảng Lê Hoài Trung và Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc. Tổng Bí thư đánh giá cao tinh thần hợp tác của cuộc trao đổi, khi hai nhà lãnh đạo đều nhấn mạnh mong muốn thúc đẩy quan hệ song phương vì lợi ích chung và đóng góp tích cực cho hòa bình, ổn định khu vực và toàn cầu.

Tối ngày 7/4, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chủ trì cuộc họp tại trụ sở Chính phủ với các bộ, ngành nhằm cập nhật tình hình và thảo luận các giải pháp ứng phó với chính sách thuế mới của Hoa Kỳ. Tại cuộc họp, Thủ tướng đề nghị phía Mỹ hoãn áp dụng mức thuế mới đối với Việt Nam ít nhất 45 ngày để hai bên có thêm thời gian đàm phán.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cũng đã được cử làm Đặc phái viên tới Mỹ, mang theo thông điệp từ Tổng Bí thư Tô Lâm, nhằm tiếp tục cụ thể hóa các nội dung đối thoại. Việt Nam đề nghị phía Mỹ tạo điều kiện để Phó Thủ tướng và đoàn có thể gặp gỡ trực tiếp các đối tác quan trọng tại Mỹ, qua đó thúc đẩy khả năng đạt được thỏa thuận sớm nhất.

Trong một phát biểu liên quan, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn cho biết Việt Nam thấu hiểu và chia sẻ mối quan tâm của Mỹ về vấn đề cân bằng thương mại. Tuy nhiên, ông bày tỏ tiếc nuối trước việc Mỹ đơn phương áp dụng mức thuế rất cao đối với hàng hóa Việt Nam, điều này không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp hai nước mà còn tác động trực tiếp đến hàng triệu người dân Việt Nam.