Giải quyết xung đột lợi ích cổ đông và ban lãnh đạo

Điểm nhấn chính:

- Trong tài chính doanh nghiệp, xung đột lợi ích liên quan đên vân đề đại diện đề cập tới sự xung đột lợi ích giữa cổ đông và người quản lý công ty.

- Xung đột lợi ích có thể được giảm thiểu bằng các biện pháp khuyến khích và thiết kế hợp đồng phù hợp.

Định nghĩa về Vấn đề đại diện

Vấn đề đại diện (Agency problem) còn được biết đến là vấn đề giữa người ủy thác và người đại diện (principal-agent). Xung đột này phát sinh khi các bên riêng biệt trong một mối quan hệ kinh doanh, chẳng hạn như người điều hành và cổ đông của công ty có những lợi ích khác nhau.

Trong vấn đề này, người uỷ thác (principal) được hiểu là chủ sở hữu hoặc cổ đông của công ty. Người này có quyền sở hữu và kiểm soát công ty, và họ ủy quyền cho ban điều hành (agent) để thực hiện các nhiệm vụ và quyết định trong công ty. 

Vấn đề đại diện sẽ xảy ra khi người đại diện bắt đầu phục vụ các lợi ích của riêng mình hoặc có động cơ nào khiến hai bên mâu thuẫn với nhau.

Một số kỹ thuật mà các doanh nghiệp sử dụng để giảm thiểu các vấn đề về xung đột lợi ích, bao gồm giám sát, qui định hợp đồng rõ ràng, sử dụng trợ giúp của các bên thứ ba hoặc dựa vào các cơ chế giá hay tiền thưởng khác.

Chế độ đãi ngộ nhân viên

Nếu các nhân viên (là người đại diện) đang hành động cho lợi ích của chính họ, việc áp dụng một vài chế độ đãi ngộ, khuyến khích sẽ giúp chuyển hướng các lợi ích này sang cho doanh nghiệp (là người ủy thác).

Ví dụ, nếu động cơ khuyến nghị duy nhất dành cho nhân viên bán hàng là lương theo giờ, nhân viên có thể không chú trọng đến kết quả bán hàng hoặc doanh số. Doanh nghiệp có thể xây dựng các gói tiền thưởng dành cho ai đạt được doanh số bán hàng vượt KPI. Điều này có thể khích lệ nhiều nhân viên bán hàng mong muốn đạt được mục tiêu bán hàng nhanh hơn.

Tạo ra các chế độ đãi ngộ phù hợp, khuyến khích nhân viên làm việc chăm chỉ vì lợi ích cao nhất của doanh nghiệp sẽ mang lại lợi ích cho công ty. Việc này sẽ giúp các doanh nghiệp thu hẹp khoảng cách giữa nhân viên và chính họ (là người uỷ thác) do vấn đề người uỷ thác - người đại diện tạo ra.

Cơ chế kiểm soát nội bộ

Qua nhiều năm nay, một số cơ chế cụ thể khác nhau của doanh nghiệp đã được xây dựng nhằm giải quyết các vấn đề đại diện. Ví dụ, vào năm 2013, Apple bắt đầu yêu cầu các nhân viên điều hành cấp cao và thành viên hội đồng quản trị phải sở hữu cổ phiếu của công ty. Động thái này nhằm mục đích ràng buộc lợi ích của ban điều hành cùng với lợi ích của các cổ đông của công ty.

Về lý thuyết, nếu nhà quản lý có sở hữu cổ phiếu của công ty, họ sẽ không còn được hưởng lợi từ các hành động gây hại cho cổ đông, vì điều đó cũng đồng nghĩa với việc tự gây hại cho lợi ích của họ. Từ đó, nhà quản lý sẽ chú ý đến vấn đề sức khỏe và phát triển dài hạn của công ty. Apple tin rằng nỗ lực này nhằm giải quyết vấn đề giữa nhà quản lý và cổ đông, đồng thời có thể cải thiện khả năng sinh lời cho các nhà đầu tư và giữ cho công ty có khả năng cạnh tranh trong tương lai.

Tầm quan trọng của danh tiếng

Sử dụng danh tiếng của nhà quản lý như một phương tiện để gắn kết lợi ích của nhà quản lý cùng với lợi ích của cổ đông. Nghĩa là các hành động và quyết định của các nhà quản lý nên được đánh giá dựa trên danh tiếng của họ và danh tiếng này có thể ảnh hưởng đến triển vọng nghề nghiệp, lương thưởng và vị thế chung của họ trong cộng đồng doanh nghiệp.

Với yếu tố cá nhân này, các nhà quản lý được khuyến khích hành động vì lợi ích cao nhất của các cổ đông vì danh tiếng của họ có thể bị đe dọa. Danh tiếng tốt có thể dẫn đến cơ hội nghề nghiệp tốt hơn, nâng cao uy tín và tăng khả năng tiếp cận các nguồn lực, trong khi danh tiếng xấu có thể dẫn đến triển vọng nghề nghiệp bị tổn hại và cơ hội nghề nghiệp bị hạn chế.

Điểm mấu chốt

Sau cùng, các nhà quản lý sẽ bị kỷ luật bởi các cổ đông nếu để phát sinh vấn đề xung đột lợi ích. Tất cả doanh nghiệp đều cạnh tranh để giành được vốn của các nhà đầu tư, và khi các cổ đông cảm thấy thua lỗ do quản lý yếu kém, họ sẽ có động cơ chuyển quyền sở hữu sang doanh nghiệp khác tốt hơn.

Lý thuyết đại diện chỉ mới công nhận, vào những năm gần đây, vai trò quan trọng của thị trường vốn và thị trường tiền tệ trong việc giải quyết các vấn đề đại diện. Sự kém hiệu quả trong hoạt động của doanh nghiệp có thể tạo ra cơ hội kinh doanh chênh lệch giá cho nhiều nhà đầu tư, đồng thời thông qua việc đầu tư theo danh tiếng của doanh nghiệp hoặc tiếp quản, họ có thể di chuyển vốn vào những nhà quản lý hay doanh nghiệp tốt hơn.