Nền kinh tế Gig là gì?

Điểm nhấn chính:

- Nền kinh tế Gig là mô hình lao động linh hoạt, tập trung vào các công việc bán thời gian và linh hoạt thay vì vị trí toàn thời gian truyền thống.

- Nền kinh tế Gig mang lại tính linh hoạt và độc lập cho người làm việc, nhưng cũng đồng nghĩa với thu nhập không ổn định.  

Nền kinh tế Gig là gì?

Nền kinh tế gig (Gig economy), còn được gọi là nền kinh tế tự do hoặc theo yêu cầu (on-demand), đề cập đến một thị trường lao động bị chi phối bởi các công việc bán thời gian, linh hoạt thay vì các vị trí toàn thời gian truyền thống. Với sự phát triển của các nền tảng kỹ thuật số kết nối người lao động với người sử dụng lao động, việc làm tự do ngày càng trở nên phổ biến, mang đến nhiều cơ hội và thách thức độc đáo.

Trong nền kinh tế tự do, các doanh nghiệp có thể tiết kiệm tiền tuyển dụng, phúc lợi và chi phí trả lương, trong khi người lao động tự do được hưởng lợi nhờ có thể kiếm thu nhập từ nhiều nguồn và hoàn thành các dự án, nhiệm vụ với lịch làm việc linh hoạt.

Nền kinh tế Gig tại Việt Nam

Tại Việt Nam, theo các kết quả khảo sát của Anphabe, hiện có một tỷ lệ đáng kể nguồn nhân lực trí thức tham gia vào mô hình nền kinh tế Gig. Cụ thể, có 14% lao động tự do toàn thời gian, 26% làm tự do bán thời gian, và 13% tham gia vào cả công việc cố định và bán thời gian bên ngoài. Tổng cộng, có đến 53% nguồn nhân lực trí thức đang tích cực tham gia vào nền kinh tế Gig. Hệ sinh thái nghề nghiệp trong lĩnh vực Gig tại Việt Nam có thể được phân loại thành ba nhóm chính: 

(i) Người lao động trình độ thấp, họ sẽ thực hiện lao động chân tay và kiếm tiền trên cơ sở làm được bao nhiêu hưởng bấy nhiêu;

(ii) Người lao động có kỹ năng trung bình, có kỹ năng hành chính, họ có thể tìm kiếm công việc làm thêm hợp đồng để tăng thêm thu nhập;

(iii) Những người có tay nghề cao bao gồm các chuyên gia có kinh nghiệm làm việc chuyên môn cao, họ có thể thực hiện các hợp đồng tư vấn theo đơn đặt hàng để tăng thêm thu nhập.  

Các loại công việc kinh tế tự do

Có nhiều loại công việc trong nền kinh tế tự do được cung cấp bởi các công ty có mục tiêu chính là cung cấp dịch vụ thuận tiện cho cơ sở khách hàng của họ.

Ví dụ: các dịch vụ vận chuyển và giao hàng như Grab và Be, viết bài tự do, trợ lý ảo, thiết kế đồ họa và phát triển phần mềm trên các nền tảng như Upwork và Fiverr, cũng như cho thuê chỗ ở ngắn hạn trên Airbnb. Sự đa dạng của công việc Gig làm nổi bật khả năng thích ứng của mô hình tự do này trong các ngành khác nhau.  

Ưu điểm của nền kinh tế Gig

- Tính linh hoạt: Với công việc hợp đồng hay bán thời gian, về cơ bản, bạn là ông chủ của chính mình và có thể chọn cách bạn làm việc, nơi bạn làm việc, thời gian và đôi khi thậm chí cả cơ sở khách hàng và mức lương của bạn.

- Tính độc lập: Không cần sự giám sát trực tiếp hoặc không cần phải làm việc tại văn phòng, những người làm công việc tự do có khả năng tự mình hoàn thành nhiệm vụ theo cách họ muốn và theo thời gian biểu của riêng họ.

- Công việc đa dạng: Thay vì làm một công việc từ 9h-5h cho một ông chủ, nền kinh tế tự do mang đến cơ hội đảm nhận nhiều nhiệm vụ và dự án khác nhau, giúp bạn luôn tự tin và phát huy khả năng sáng tạo cũng như kỹ năng giải quyết vấn đề của mình trong quá trình.

- Không tốn kém cho doanh nghiệp: Những người làm việc tự do có thể là một giải pháp thay thế không tốn kém cho việc thuê nhân viên toàn thời gian và mang lại cho chủ doanh nghiệp cơ hội tìm kiếm những tài năng mới và đưa ra mức lương khác nhau tùy thuộc vào kỹ năng của họ.  

Nhược điểm của nền kinh tế Gig

- Thu nhập không ổn định: Hạn chế của việc có lịch làm việc linh hoạt là thu nhập không ổn định. Thu nhập từ công việc Gig phụ thuộc vào số lượng công việc đang có trên thị trường và bạn chỉ được trả tiền nếu bạn nhận được hợp đồng hay dự án đó.

- Thiếu phúc lợi: Nhìn chung, những người làm việc tự do không có đủ điều kiện để nhận bảo hiểm y tế và các chương trình hưu trí, và nếu bạn bị tổn thương trong công việc, bạn thường sẽ không nhận được bồi thường cho người lao động hoặc bất kỳ bảo hiểm nào.

- Căng thẳng và kiệt sức: Làm nhiều công việc khác nhau có thể mang lại lợi ích về mặt tài chính nhưng cũng có thể dẫn đến căng thẳng và kiệt sức. Ví dụ: nếu bạn là tài xế giao hàng, việc đảm nhận nhiều đơn hàng có thể làm hao mòn năng lượng, lối sống và thậm chí cả phương tiện của bạn.

- Thuế và chi phí: Người lao động tự do có trách nhiệm nộp thuế tự doanh. Khi bạn kiếm được tiền từ công việc tự do, bạn có thể phải nộp thuế ước tính hàng quý. Bạn cũng sẽ chịu trách nhiệm mua và bảo trì các công cụ và thiết bị cho công việc của mình, bao gồm điện thoại thông minh, gói điện thoại, máy tính và phương tiện đi lại…