Quá trình lập kế hoạch nghề nghiệp

Điểm nhấn chính:

- Khi lập kế hoạch nghề nghiệp, có bốn bước quan trọng mà bạn có thể thực hiện để đảm bảo công việc bạn lựa chọn phù hợp.

- Hiểu rõ bản thân hơn sẽ giúp bạn xác định những gì bạn muốn và cần từ một công việc, trong khi khám phá các lựa chọn khác nhau sẽ cho phép bạn thử sức ở các vai trò và ngành nghề tiềm năng.  

Tầm quan trọng của lập kế hoạch nghề nghiệp

Chọn nghề nghiệp là một quyết định quan trọng vì bạn sẽ dành phần lớn cuộc đời cho công việc. Theo thống kê, trung bình mỗi năm bạn có thể dành tới 71% thời gian cho công việc của mình. Vì vậy, việc lựa chọn nghề nghiệp là một quyết định không thể xem nhẹ.

Để đưa ra quyết định đúng đắn, bạn cần hiểu rõ bản thân để xác định những gì bạn mong muốn và cần thiết từ công việc. Đồng thời, việc khám phá các lựa chọn nghề nghiệp sẽ giúp bạn mở ra nhiều cơ hội thử sức ở các vị trí và ngành nghề tiềm năng.  

Các bước trong lập kế hoạch nghề nghiệp

Bước 1: Đánh giá những gì bạn tìm kiếm trong sự nghiệp

Trong bước đầu tiên này, bạn sẽ sử dụng nhiều công cụ khác nhau để thu thập thông tin về bản thân. Hãy tìm hiểu về:

- Sở thích: Những điều bạn thích làm

- Giá trị liên quan đến công việc: Những ý tưởng và niềm tin nào có tầm quan trọng đối với bạn và định hướng cho hành động của bạn trong công việc

- Tính cách: Các điểm mạnh - điểm yếu trong tính cách của bạn, và thái độ, nguyên tắc sống và làm việc của bạn

- Năng khiếu: Tài năng bẩm sinh hoặc kỹ năng bạn học được thông qua đào tạo và giáo dục

- Môi trường làm việc ưa thích: Môi trường làm việc mà bạn thích, ví dụ như trong nhà hay ngoài trời, văn phòng hay nhà máy, ồn ào hay yên tĩnh, v.v.

- Nhu cầu phát triển: Khả năng nhận thức của bạn ảnh hưởng đến loại hình đào tạo hoặc giáo dục bạn hướng tới và công việc bạn có thể làm

- Điều kiện thực tế: Các hoàn cảnh có thể ảnh hưởng đến khả năng bạn bắt đầu, thích nghi và rèn luyện để làm việc trong lĩnh vực đó

Bước 2: Khám phá nghề nghiệp

Khám phá nghề nghiệp là một hành trình quan trọng và cần thiết để hiểu rõ hơn về các lĩnh vực nghề nghiệp phù hợp với bản thân, dựa trên kết quả đánh giá năng lực cá nhân và những ngành nghề bạn đang quan tâm. Đây là một quá trình không chỉ giúp bạn mở rộng kiến thức về các lựa chọn nghề nghiệp tiềm năng mà còn giúp bạn xác định được con đường phát triển lâu dài trong tương lai.

Để bắt đầu, bạn nên tận dụng các nguồn tài liệu trực tuyến và sách báo để thu thập thông tin chi tiết về các ngành nghề. Điều này bao gồm việc tìm hiểu mô tả công việc cụ thể, nhiệm vụ hằng ngày, yêu cầu kỹ năng, và cả thông tin về thị trường lao động như mức lương trung bình, triển vọng phát triển, và nhu cầu tuyển dụng trong tương lai. Các nguồn tài liệu đa dạng và chính xác sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về ngành nghề bạn quan tâm.

Sau khi hoàn tất nghiên cứu ban đầu, bạn sẽ có thể bắt đầu loại bỏ những lựa chọn không phù hợp với sở thích và khả năng của mình, đồng thời tập trung vào những ngành nghề thực sự hấp dẫn. Đây cũng là giai đoạn lý tưởng để tiến hành phỏng vấn thông tin với những “chuyên gia”, người có kinh nghiệm đang hoạt động trong lĩnh vực bạn muốn tìm hiểu. Việc lắng nghe những chia sẻ từ người trong ngành sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về những thử thách, cơ hội, và trải nghiệm thực tế của họ.

Ngoài ra, việc tham gia chương trình theo dõi công việc (job shadowing) là một cơ hội tuyệt vời để bạn có thể trực tiếp quan sát quy trình làm việc hằng ngày. Việc này sẽ giúp bạn có được cái nhìn rõ ràng, cụ thể hơn về môi trường làm việc, các kỹ năng cần thiết và phong cách làm việc của ngành nghề mà bạn đang tìm hiểu, từ đó đưa ra quyết định nghề nghiệp sáng suốt và phù hợp hơn cho tương lai.

Bước 3: Lựa chọn công việc phù hợp

Cuối cùng, bạn đã đến thời điểm quan trọng để chọn nghề nghiệp phù hợp nhất với bản thân. Ở bước này, bạn sẽ đưa ra quyết định dựa trên những gì đã tìm hiểu và đánh giá ở bước một và bước hai. Đây là giai đoạn quan trọng để xác định con đường sự nghiệp mà bạn sẽ theo đuổi trong tương lai.

- Xác định nghề nghiệp chính và lựa chọn dự phòng: Hãy chọn nghề nghiệp mà bạn quan tâm nhất và đồng thời chuẩn bị thêm một hoặc hai lựa chọn thay thế để đảm bảo có phương án dự phòng nếu vì lý do nào đó bạn không thể theo đuổi lựa chọn ban đầu. Theo thống kê, khoảng 30% người lao động phải thay đổi công việc trong năm đầu tiên vì nhiều lý do, từ thiếu cơ hội phát triển đến không phù hợp với môi trường làm việc, do đó việc có kế hoạch dự phòng là rất quan trọng.

- Suy nghĩ kỹ về các bước chuẩn bị: Xem xét kỹ lưỡng cách bạn sẽ chuẩn bị cho nghề nghiệp đã chọn, bao gồm các chi phí liên quan đến giáo dục và đào tạo. Ví dụ, một chương trình đại học trung bình ở Việt Nam có học phí từ 20 triệu đến 60 triệu VND mỗi năm, trong khi các khóa học nghề thường có chi phí thấp hơn, khoảng 10-20 triệu VND. Đồng thời, đánh giá liệu có những rào cản nào có thể xuất hiện như chi phí sinh hoạt, thời gian học, hoặc các yếu tố cá nhân khác. Theo một nghiên cứu, hơn 40% sinh viên gặp khó khăn về tài chính trong quá trình học, vì vậy việc chuẩn bị tài chính là yếu tố cần được xem xét kỹ lưỡng.

- Quay lại khám phá nếu cần thiết: Nếu trong quá trình suy nghĩ bạn cảm thấy chưa hoàn toàn chắc chắn hoặc cần thêm thông tin, đừng ngần ngại quay lại bước hai để khám phá thêm các lựa chọn trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Thống kê cho thấy có đến 25% sinh viên đổi ngành học sau năm đầu tiên vì nhận thấy sở thích của mình thay đổi hoặc thông tin ban đầu chưa đầy đủ.

Khi bạn đã chọn được một nghề phù hợp với mình, bạn có thể tiếp tục đến bước bốn, nơi sẽ giúp bạn xây dựng kế hoạch cụ thể để tiến đến công việc đầu tiên trong sự nghiệp mới của mình. Việc đưa ra quyết định sáng suốt và có tính toán kỹ lưỡng sẽ giúp bạn tự tin bước vào hành trình sự nghiệp đầy thách thức và cơ hội phía trước.

Bước 4: Lập kế hoạch hành động

Trong bước này, bạn sẽ tạo ra một kế hoạch hành động nghề nghiệp chi tiết, đây chính là bản đồ hướng dẫn bạn tiến tới mục tiêu cuối cùng: đạt được công việc trong lĩnh vực mà bạn đã xác định là phù hợp ở bước trước. Kế hoạch này giúp bạn từng bước tiến gần hơn đến sự thành công trong sự nghiệp mà bạn mong muốn.

Đầu tiên, hãy xác định rõ ràng những mục tiêu dài hạn và ngắn hạn mà bạn cần đạt được để hướng tới mục tiêu lớn. Các mục tiêu ngắn hạn có thể bao gồm việc nâng cao kỹ năng hoặc hoàn thiện hồ sơ cá nhân, trong khi mục tiêu dài hạn có thể là đạt được vị trí công việc mong muốn hoặc hoàn thành một chương trình học cụ thể.

- Tìm hiểu các chương trình đào tạo phù hợp: Để đạt được những mục tiêu này, bạn cần bắt đầu nghiên cứu các chương trình giáo dục và đào tạo thích hợp. Điều này bao gồm việc tìm hiểu về các trường đại học, các chương trình sau đại học, hoặc các khóa học nghề có liên quan đến lĩnh vực bạn theo đuổi. Sau đó, hãy chuẩn bị sẵn sàng cho các kỳ thi đầu vào nếu cần hoặc hoàn tất thủ tục đăng ký nhập học.

- Chiến lược tìm việc: Nếu bạn đã sẵn sàng để bước vào thị trường lao động, việc phát triển một chiến lược tìm việc là bước tiếp theo quan trọng. Bắt đầu bằng việc xác định và tìm hiểu về các nhà tuyển dụng tiềm năng. Xây dựng một hồ sơ cá nhân chuyên nghiệp cùng với thư xin việc ấn tượng. Ngoài ra, hãy chuẩn bị kỹ càng cho các buổi phỏng vấn bằng cách luyện tập trả lời các câu hỏi phỏng vấn phổ biến và tự tin trình bày những điểm mạnh của bản thân.

Việc lập kế hoạch  nghề nghiệp chi tiết và có chiến lược tìm việc rõ ràng sẽ giúp bạn định hướng đúng đắn và tăng khả năng thành công trong việc đạt được công việc mơ ước.  

Những điều cần biết về lập kế hoạch nghề nghiệp

Cần lưu ý rằng, quá trình lập kế hoạch nghề nghiệp không bao giờ dừng lại mà luôn phát triển theo từng giai đoạn trong sự nghiệp của bạn. Ở mỗi bước đi, bạn có thể cần phải tìm kiếm thêm các khóa học đào tạo chuyên sâu hoặc chứng chỉ mới để tiếp tục hoàn thiện kỹ năng và theo đuổi mục tiêu dài hạn.

Trong một số trường hợp, bạn có thể khám phá ra những hướng đi mới trong việc phát triển sự nghiệp, hoặc thậm chí quyết định “tái định nghĩa bản thân” và thiết lập lại mục tiêu nghề nghiệp để phù hợp với các cơ hội hoặc thay đổi trong cuộc sống.

Dù bạn đang ở giai đoạn khởi đầu hay đã có nhiều kinh nghiệm trong sự nghiệp, việc dành thời gian để lập kế hoạch và đánh giá lại mục tiêu của mình vẫn là điều cần thiết. Nó giúp bạn duy trì sự tập trung, đi đúng hướng và sẵn sàng đón nhận những thay đổi.

Bạn có thể tự mình thực hiện quá trình lập kế hoạch nghề nghiệp, hoặc lựa chọn làm việc cùng một chuyên gia nhân sự để hỗ trợ bạn trong việc lập kế hoạch nghề nghiệp và chiến lược tìm việc. Việc hợp tác với một người cố vấn hoặc chuyên gia là cách tuyệt vời để bạn có thể hiểu rõ hơn về lĩnh vực mình đang theo đuổi, đồng thời khám phá những cơ hội mới mà có thể bạn chưa từng biết đến. Sự hỗ trợ từ các chuyên gia này không chỉ giúp bạn nhìn nhận rõ ràng hơn về con đường sự nghiệp mà còn mở ra những cánh cửa mới, dẫn dắt bạn tới những thành công xa hơn trong tương lai.