Quyền sở hữu trí tuệ

Quyền sở hữu trí tuệ (Intellectual property rights) là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tài sản trí tuệ, bao gồm quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp và quyền đối với giống cây trồng. Theo WTO, quyền sở hữu trí tuệ được chia thành 2 loại chính là quyền tác giả (copyright) và quyền sở hữu công nghiệp (industrial property).

Quyền tác giả và các quyền liên quan đến quyền tác giả là quyền của tác giả đối với các tác phẩm văn học và nghệ thuật (như sách và các tác phẩm khác, tác phẩm âm nhạc, tranh vẽ, điêu khắc, chương trình máy tính và phim) được bảo vệ bởi bản quyền trong thời gian tối thiểu là 50 năm sau khi tác giả qua đời.

Cũng được bảo vệ thông qua quyền tác giả và các quyền liên quan là quyền của người biểu diễn (ví dụ: diễn viên, ca sĩ và nhạc sĩ), nhà sản xuất bản ghi âm và các tổ chức phát sóng. Mục đích chính của việc bảo vệ quyền tác giả và quyền liên quan là để khuyến khích và thúc đẩy các hoạt động sáng tạo.

Luật pháp Việt Nam quy định thời hạn bảo hộ đối với tác phẩm chưa được công bố trong thời hạn là 25 năm kể từ khi tác phẩm được hình thành thì thời hạn bảo hộ là 100 năm. Đối với các tác phẩm thuộc loại hình khác thì được bảo hộ suốt cuộc đời tác giả và 50 năm tiếp theo năm tác giả qua đời. Đối với các tác phẩm khuyết danh thì được bảo hộ 75 năm kể từ khi tác phẩm được công bố lần đầu.

Quyền sở hữu công nghiệp có thể được chia thành 2 lĩnh vực chính:

Một là, bảo hộ các dấu hiệu có khả năng phân biệt, cụ thể là nhãn hiệu (để phân biệt hàng hóa hoặc dịch vụ của doanh nghiệp này với hàng hóa hoặc dịch vụ của doanh nghiệp khác) và chỉ dẫn địa lý (xác định nguồn gốc của hàng hoá khi mà đặc điểm này có quan hệ mật thiết với chất lượng sản phẩm).

Mục đích chính của quyền bảo hộ này là nhằm mục đích kích thích và đảm bảo cạnh tranh công bằng cũng như bảo vệ người tiêu dùng. Thời gian bảo hộ nhãn hiệu có hiệu lực từ ngày cấp đến hết mười năm kể từ ngày nộp đơn. Sau thời gian này có thể gia hạn nhiều lần liên tiếp, mỗi lần mười năm.

Hai là, các loại quyền sở hữu công nghiệp khác được bảo hộ chủ yếu nhằm khuyến khích đổi mới, thiết kế và sáng tạo công nghệ. Trong danh mục này bao gồm các phát minh (được bảo hộ bằng sáng chế) được bảo hộ từ 10-20 năm, kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ tối đa 15 năm và bí mật thương mại được bảo hộ tuỳ vào trường hợp cụ thể.

Mục đích chính của quyền bảo hộ này là bảo vệ kết quả đầu tư phát triển công nghệ mới, từ đó tạo động lực và phương tiện tài trợ cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển.