Xã hội không dùng tiền mặt

Chúng ta được gì và mất gì khi sống trong một xã hội không còn tiền mặt?

Một xã hội không tiền mặt nhiều năm trước nghe có vẻ như một thứ gì đó trong khoa học viễn tưởng hay trong phim ảnh. Nhưng hiện nay, nó vẫn đang thực sự diễn ra xung quanh chúng ta và trên đà phát triển mạnh. Nhiều hoạt động tài chính và các giao dịch ngày nay đã diễn ra mà không cần tiền mặt, và nhiều tổ chức tài chính, công ty dịch vụ và thậm chí cả chính phủ cũng là những người tích cực ủng hộ sự thay đổi này.

Tuy nhiên, việc chuyển sang một xã hội hoàn toàn không dùng tiền mặt cũng đem lại một số rủi ro tiềm ẩn và chỉ có thời gian mới trả lời được liệu tiền mặt có còn chiếm giữ được vị thế nhất định hay không.

Xã hội không tiền mặt là gì?

Một xã hội không tiền mặt là một xã hội mà tiền mặt, các tờ tiền giấy và đồng xu, không còn được sử dụng như một công cụ phục vụ cho các giao dịch tài chính. Thay vào đó, các giao dịch được công nghệ hóa thông qua những chiếc thẻ như thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng hoặc các dịch vụ thanh toán trực tuyến trên các ứng dụng của ngân hàng hay các ví điện tủ. Rất nhiều quốc gia hiện đang đi theo hướng này, nhưng rất khó để biết liệu quốc gia nào sẽ hoàn toàn loại bỏ tiền mặt.

Ngoài những thách thức về mặt trao đổi torng giao dịch, một số vấn đề xã hội khác cũng cần phải được giải quyết trước khi một nền kinh tế có thể từ bỏ hoàn toàn tiền mặt. Những lợi ích và bất lợi dưới đây có thể cho bạn cái nhìn thực tiễn hơn về một số tác động của việc không dùng tiền mặt.

Lợi ích của một xã hội không dùng tiền mặt

Những người có kiến thức về công nghệ có thể cảm nhận rõ lợi ích của việc thanh toán không tiền mặt, trong đó điểm mấu chốt là sự tiện lợi. Miễn là có một chiếc thẻ hoặc điện thoại, bạn hoàn toàn có thể chi trả cho bất cứ khoản thanh toán nào mà không cần mang theo tiền mặt.

Giảm tỷ lệ tội phạm

Việc mang theo tiền mặt có thể khiến bạn dễ dàng trở thành mục tiêu của tội phạm cướp giật, trộm cắp, sẽ rất khó để theo dấu được số tiền đã bị cướp hoặc chứng minh nó là của bạn.

Các giao dịch được lưu trữ tự động

Các giao dịch bất hợp pháp, chẳng hạn như hoạt động cờ bạc thường sử dụng tiền mặt để không bị lưu trữ số liệu giao dịch và dễ thực hiện hành vi rửa tiền hơn. Việc rửa tiền sẽ trở nên khó khăn hơn nếu các khoản tiền được xác định nguồn gốc một cách rõ ràng với việc thanh toán không bằng tiền mặt. Cho nên việc che giấu và trốn thuế sẽ khó hơn khi các số liệu thanh toán của bạn đều đã được ghi lại.

Quản lý tiền mặt Chi phí tiền

Không dùng tiền mặt không chỉ thuận tiện mà còn tiết kiệm chi phí in tiền và hóa đơn. Việc dành thời gian và nguồn lực để di chuyển tiền mặt và bảo vệ một lượng lớn tiền mặt có thể trở thành dĩ vãng đối với các doanh nghiệp lớn và tổ chức tài chính trong tương lai, khi việc sử dụng tiền mặt được công nghệ hóa.

Thanh toán quốc tế trở nên dễ dàng hơn nhiều

Khi đi du lịch, bạn có thể sẽ cần quy đổi từ VND sang USD để sử dụng nhưng đối với những địa điểm sử dụng dịch vụ thanh toán không tiền mặt, bạn hoàn toàn có thể sử dụng các ứng dụng thanh toán ngân hàng hoặc thẻ ghi nợ, tín dụng để thanh toán mà không cần quy đổi tiền.

Nhược điểm của một thế giới không tiền mặt

Bên cạnh những lợi ích, song, việc không sử dụng tiền mặt cũng tồn tại nhiều vấn đề. Dưới đây là một số nhược điểm của phương thức này:

Nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân

Thanh toán không tiền mặt không đảm bảo riêng tư như thanh toán bằng tiền mặt trực tiếp. Dù bạn có thể tin tưởng cung cấp dữ liệu cho các dịch vụ thanh toán, nhưng càng có nhiều thông tin được cung cấp thì nguy cơ dữ liệu bị rò rỉ vào các tổ chức tội phạm càng cao.

Nguy cơ cao bị tấn công mạng

Trong một xã hội không tiền mặt, bạn sẽ có nguy cơ cao bị nhắm đến bởi hacker và trở thành nạn nhân của một vụ hack tài khoản. Trong trường hợp đó, bạn có thể sẽ mất hết số tiền trong tài khoản của mình. Ngay cả khi được bảo vệ bởi pháp luật, vẫn sẽ rất khó khăn để truy vết và hoàn trả toàn bộ số tiền bị mất cho bạn sau sự cố.

Phụ thuộc vào tình trạng của thiết bị di dộng

Nếu không may điện thoại hoặc thẻ của bạn bị hỏng, bạn sẽ không thể thực hiện được việc thanh toán do không thể tiến hành giao dịch. Hoặc chẳng may, điện thoại của bạn hết pin thì bạn cũng có thể dễ dàng rơi vào tình trạng ‘không một xu dính túi’.

Bất bình đẳng kinh tế có thể trở nên trầm trọng hơn

Trừ khi có những nỗ lực đặc biệt từ phía chính phủ, những người thuộc tầng lớp nghèo sẽ gặp khó khăn để sống trong một xã hội không dùng tiền mặt. Ví dụ, trong khi điện thoại là vật dụng thiết yếu để thực hiện các giao dịch, thì những người không có đủ tiền mua điện thoại sẽ bị bỏ lại phía sau.

Nhà cung cấp thanh toán có thể tính phí

Một số ứng dụng thanh toán và ngân hàng trực tuyến có thể áp đặt mức phí giao dịch và các phụ phí khác khi sử dụng dịch vụ thanh toán. Điều này sẽ làm bạn mất đi một khoản tiền thay vì sử dụng tiền mặt.

Cám dỗ chi tiêu quá mức có thể gia tăng

Khi bạn chi tiêu bằng tiền mặt, các hoạt động thanh toán có thể mất thời gian hơn và hạn chế ở số lượng tiền mặt. Tuy nhiên, với sự tiện lợi của các phương thức thanh toán trực tuyến, bạn có thể dễ dàng thực hiện giao dịch mà không phải tốn nhiều thời gian, thông qua một vài thao tác vuốt, chạm. Việc này sẽ gây khó khăn để kiểm soát hành vi tiêu dùng của bản thân.

Xã hội không dùng tiền mặt trông như thế nào?

Trong một xã hội không có tiền mặt, các giao dịch diễn được thực hiện thông qua điện tử. Thay vì sử dụng tiền giấy để giao dịch, bạn cho phép chuyển tiền từ tài khoản ngân hàng cho người hoặc doanh nghiệp khác. Dưới đây là một số yếu tố thiết yếu trong một xã hội không sử dụng tiền mặt:

Thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ: Thẻ là một trong những lựa chọn thay thế tiền mặt phổ biến nhất được sử dụng hiện nay, nhưng chỉ riêng thẻ vẫn chưa đủ để hỗ trợ một xã hội 100% không dùng tiền mặt. Thay vào đó, thiết bị di động có thể trở thành công cụ chính để thanh toán.

Ứng dụng dịch vụ thanh toán điện tử: Các ứng dụng như Momo, ZaloPay rất hữu ích cho việc thanh toán giữa người dùng này với người dùng khác (hình thức P2P). Ngoài ra, chúng cũng đem lại tính năng tách hóa đơn cho phép người dùng chia hóa đơn với nhau một cách dễ dàng và thuận tiện. Nhiều quốc gia ít sử dụng tiền mặt đã coi thiết bị di động như một công cụ thiết yếu để thanh toán.

Tiền điện tử: Tiền điện tử được sử dụng để giao dịch trực tuyến, chúng tạo ra sự cạnh tranh và đổi mới nhằm tối ưu các loại chi phí. Tuy nhiên, có những rủi ro và rào cản pháp lý khiến tiền điện tử không chưa thể tiếp cận đối với hầu hết người tiêu dùng, vì vậy chúng có thể chưa sẵn sàng để sử dụng rộng rãi.

Ví dụ về các quốc gia đang hạn chế việc sử dụng tiền mặt

Một số quốc gia đã và đang thực hiện các động thái để loại bỏ tiền mặt, với thúc đẩy việc này ở cả người tiêu dùng lẫn các cơ quan chính phủ. Thụy Điển và Ấn Độ là hai ví dụ đáng chú ý với hai kết quả khác nhau.

Thụy Điển

Không có gì lạ khi nhìn thấy những tấm biển ghi "Không nhận tiền mặt" trong các cửa hàng ở Thụy Điển. Theo thống kê, các giao dịch tiền mặt chỉ chiếm 1% GDP của nước này vào năm 2019 và việc rút tiền mặt đã giảm đều đặn khoảng 10% mỗi năm. Với kết quả này qua mỗi năm, Thụy Điển đang chuẩn bị trở thành quốc gia không dùng tiền mặt đầu tiên trên thế giới, với nền kinh tế 100% là kỹ thuật số vào năm 2023.

Ấn Độ

Chính phủ Ấn Độ đã cấm các tờ tiền mệnh giá 500 và 1,000 rupee vào tháng 11/2016 trong nỗ lực truy bắt tội phạm và những người làm việc trong khu vực kinh tế phi chính thức. Việc thực hiện này đã gây tranh cãi, một phần, vì những tờ tiền này chiếm 86% tiền tệ lưu thông. Tuy nhiên, việc này là không hiệu quả khi số tội phạm bị trừng vẫn không được cải thiện, thậm chí còn chuyển qua tiền điện tử để trốn tránh việc truy bắt của chính phủ. Sau đó, vào cuối năm 2017, lượng tiền mặt của nước này đã quay trở lại mức trước khi lệnh cấm được ban hành.

Tóm lại:

- Thanh toán không tiền mặt hiện đang diễn ra và là xu hướng tất yếu góp phần phát triển một xã hội, nền kinh tế hiện đại

- Ngoài việc đơn giản là loại bỏ chi phí và sự phức tạp của vấn đề cất giữ tiền bạc, việc không dùng tiền mặt còn có thể làm giảm hệ số tội phạm.

- Thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ, ứng dụng thanh toán điện tử, dịch vụ thanh toán di động và tiền ảo là những công cụ trao đổi thay cho tiền mặt hiện nay.