Hiệu ứng mỏ neo liệu có tác động xấu đến đầu tư?

Điểm nhấn chính: 

- Các nhà đầu tư thường bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng mỏ neo và đưa ra những quyết định không chính xác. 

- Thông tin ban đầu có thể có giá trị và được chứng minh là đúng, nhưng nó cần được xác nhận lại theo thời gian.

Tìm hiểu cùng Tititada! 

Thông thường, các nhà đầu tư sẽ đưa ra quyết định tài chính của mình bằng các phương pháp truyền thống như đánh giá, phân tích cơ bản và kỹ thuật. Thế nhưng, thực tế lại cho thấy các quyết định đó thường bị chi phối mạnh mẽ bởi các yếu tố tâm lý và nhận thức chủ quan. Trong số đó, hiệu ứng mỏ neo trong đầu tư (Anchoring Bias) là một trong những tác nhân phổ biến và nguy hiểm bậc nhất.

Hiệu ứng mỏ neo là gì?

Hiệu ứng mỏ neo là gì? Đó là xu hướng tâm lý khi con người đặt quá nhiều niềm tin vào thông tin đầu tiên mà họ tiếp cận, dù thông tin đó chưa chắc chính xác hay đầy đủ. Điểm neo ban đầu này vô tình trở thành tham chiếu cố định, khiến chúng ta điều chỉnh nhận định tiếp theo quanh nó, thay vì tự xây dựng đánh giá khách quan dựa trên toàn bộ dữ liệu.

Trong đầu tư tài chính, khi giá cổ phiếu, chỉ số hay định giá tài sản được đưa ra ở mức đầu tiên, nhà đầu tư thường có xu hướng sử dụng mức giá đó làm cơ sở ra quyết định, ngay cả khi điều kiện thị trường đã thay đổi đáng kể sau đó. Ảnh hưởng từ hiệu ứng mỏ neo chính là lý do khiến nhiều nhà đầu tư mắc kẹt với những khoản đầu tư thua lỗ chỉ vì bám víu vào mức giá mua ban đầu.

Ảnh hưởng từ hiệu ứng mỏ neo đến quyết định tài chính 

Hiệu ứng mỏ neo ảnh hưởng đến quyết định tài chính của bạn theo nhiều cách. Phổ biến nhất mà bạn sẽ nhận thấy, bao gồm:

1. Chi tiêu thiếu kiểm soát vì điểm neo giá cả

Ngay cả trong tiêu dùng hàng ngày, hiệu ứng mỏ neo trong đầu tư cũng xuất hiện. Ví dụ, khi bạn nhìn thấy một chiếc áo phông được niêm yết giá 1 triệu đồng nhưng sau đó giảm còn 500.000 đồng, bạn cảm giác mình đã tiết kiệm được 50%, mặc dù giá trị thực tế của chiếc áo có thể chỉ đáng 400.000 đồng. Điểm neo giá khởi đầu khiến bạn dễ dàng chấp nhận mức giá cao hơn thực tế.

2. Đầu tư 

Khi được yêu cầu đánh giá giá hợp lý của một cổ phiếu, hầu hết mọi người sẽ lấy giá hiện tại và thực hiện những điều chỉnh nhỏ lên hoặc xuống. Ngoài ra, nhiều người không sẵn lòng bán cổ phiếu của mình nếu giá thấp hơn giá họ mua, ngay cả khi đó là một quyết định đúng đắn. Điều này được gây ra bởi cả tâm lý sợ thua lỗ và giá ban đầu đóng vai trò như một mỏ neo. Cụ thể một cổ phiếu đã đạt mức cao nhất trong ba tháng trước do đợt tăng giá trên thị trường chứng khoán nói chung. Hiện nay, cổ phiếu đang giao dịch thấp hơn 30% so với mức giá cao này do một số yếu tố nội tại của công ty. Thay vì đánh giá lại triển vọng doanh nghiệp, nhiều người vẫn giữ cổ phiếu với hy vọng nó sẽ "quay về mốc cũ". Chính ảnh hưởng từ hiệu ứng mỏ neo này khiến nhà đầu tư không thể cắt lỗ kịp thời, chấp nhận rủi ro lớn hơn trong tương lai.

3. Lập ngân sách 

Nhiều công cụ lập ngân sách đi kèm với giới hạn chi tiêu mặc định (ví dụ: xăng, tiền thuê nhà, v.v.). Bằng cách phục vụ như một mỏ neo, số tiền mặc định này ảnh hưởng đến những giới hạn mà mọi người sẽ đặt ra cho mình. Họ điều chỉnh từng giới hạn lên hoặc xuống so với số tiền mặc định, thay vì đặt giới hạn chính xác hơn để phản ánh thói quen chi tiêu thực sự của mình.

Đập tan hiệu ứng mỏ neo trong đầu tư

“Window shopping”: Nói một cách đơn giản, đây là hình thức mà khách hàng thường dùng để so sánh giá cả, chất lượng sản phẩm thay vì ngay lập tức chi trả cho một món hàng nào đó. Đặt ra phạm vi giá trị, tiêu chí cũng như logic của riêng mình có thể hạn chế bạn bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng mỏ neo. Ví dụ: nếu bạn đang xem xét đầu tư vào bất động sản, bạn có thể xác định ngân sách và sở thích của mình, sau đó dựa trên nhu cầu và nghiên cứu, so sánh các ưu đãi bạn nhận được với phạm vi của riêng bạn. Điều này cũng có thể giúp bạn đàm phán tốt hơn và tránh bị trả quá nhiều tiền. Đừng bỏ qua các nguyên tắc đầu tư cơ bản như phân bổ tài sản và đa dạng hóa rủi ro vì nó luôn hữu ích khi đánh giá các khoản đầu tư.

Điều khiển cảm xúc: Hiểu rõ bản thân là cách tốt nhất để chống lại hiệu ứng mỏ neo trong đầu tư. Khi bị cuốn hút bởi một cơ hội đầu tư hấp dẫn, hãy dành thời gian cân nhắc lại, thu thập thêm dữ liệu và so sánh nhiều lựa chọn trước khi chốt quyết định..

“Thời gian không còn là vàng bạc”: Câu nói này có thể sẽ trái lại với lẽ tự nhiên, bởi trong một số trường hợp cần thêm thời gian để đưa ra quyết định đúng đắn hơn là sự gấp gáp và chóng vánh. Thay vào đó, bộ não của bạn sẽ có nhiều thời gian hơn để tìm thông tin chính xác, giúp bạn biết cách đánh giá nghiêm túc dữ liệu ban đầu và tìm ra những lỗ hổng trong kết luận đầu tiên.

Hiệu ứng mỏ neo có thật sự ảnh hưởng xấu?

Mặc dù ảnh hưởng từ hiệu ứng mỏ neo thường dẫn đến sai lệch trong đánh giá, nhưng không phải lúc nào nó cũng gây hại. Trong một số trường hợp, thông tin ban đầu nếu chính xác vẫn có thể giúp ích cho việc ra quyết định nhanh chóng. Tuy vậy, điều quan trọng là luôn nghiêm túc kiểm tra và thách thức các "mỏ neo" đầu tiên bằng lập luận và dữ liệu thực tế, đặc biệt khi đầu tư tài chính.