Hiệu ứng tháng Giêng trong thị trường chứng khoán

Điểm nhấn chính: 

- Các bước cơ bản đầu tư chứng khoán: nhà đầu tư có thể tận dụng hiệu ứng tháng Giêng bằng việc quan sát và phân tích kỹ nhóm cổ phiếu vốn hoá vừa, nhỏ để kiếm được một khoản lợi nhuận trong ngắn hạn. 

- Trong giai đoạn này, đầu tư chứng khoán có rủi ro không? Tuy nhiên, nhà đầu tư có thể gánh chịu những khoản lỗ bởi phân tích sai lệch vì tin tuyệt đối vào hiệu ứng này.    

Hiệu ứng tháng giêng (January effect) là một hiện tượng trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán, trong đó thị trường chứng khoán thường có xu hướng tăng giá mạnh vào tháng đầu tiên của năm. Hiệu ứng này được quan sát từ lâu và đã thu hút sự chú ý của nhà đầu tư và các nhà nghiên cứu tài chính. 

Bài viết này sẽ giới thiệu cho bạn về hiệu ứng tháng Giêng - nguyên nhân, cơ hội nắm bắt cũng như rủi ro khi tin vào hiệu hứng này.   

Kiến thức chơi chứng khoán: Hiệu ứng tháng Giêng là gì? 

Hiệu ứng tháng Giêng là sự gia tăng ngắn hạn của giá cổ phiếu trong tháng Giêng (tháng Một). Hiệu ứng này được các nhà phân tích quan sát từ lâu và kết luận rằng sự phục hồi của giá là do lượng mua tăng lên, theo sau đợt giảm thường xảy ra vào tháng 12 khi các nhà đầu tư bán tháo cổ phiếu để hiện thực hoá các khoản lỗ nhằm mục đích được giảm thuế. Cụ thể, vào thời điểm cuối năm, nhà đầu tư thường có xu hướng bán đi các cổ phiếu có hiệu suất kém để ghi nhận các khoản lỗ, nhằm giảm đi thuế thu nhập cá nhân của họ, điều đó khiến giá cổ phiếu ngày càng giảm sâu. Vào đầu năm mới, họ sẽ trở lại thị trường và tái đầu tư vào các cổ phiếu đã bán khiến lực mua tăng mạnh kéo theo giá cũng tăng theo. 

Bên cạnh đó, tiền thưởng bổ xung vào lương dịp cuối năm giúp các nhà đầu tư có một khoản dư giả nhất định khiến họ quyết định xem xét và điều chỉnh phần trăm phân bổ vào danh mục đầu tư của mình. Sự điều chỉnh này có thể góp phần tạo ra sự tăng giá trong thị trường chứng khoán trong tháng tiếp theo bởi lượng cầu tăng cao. 

Các doanh nghiệp sẽ thực hiện đổi dữ liệu tài chính trong báo cáo của mình vào cuối năm để thu hút các nhà đầu tư hơn. Họ thường điều chỉnh thời gian trong thủ tục kế toán, khoản đầu tư nắm giữ, v.v để có vẻ như chúng có lợi nhuận hơn hoặc hoạt động tốt hơn cũng như loại bỏ bớt những danh mục đang lỗ hoặc không hiệu quả của mình. Điều đó khiến các nhà đầu tư có động lực để mua thêm cổ phiếu của công ty.  

Cuối cùng, yếu tố tâm lý hành vi của nhà đầu tư góp phần quan trọng trong việc di chuyển của giá cổ phiếu. Thông thường, họ sẽ lạc quan hơn về tương lai và cho rằng đầu năm là một thời điểm tốt để bắt đầu xây dựng danh mục cổ phiếu nắm giữ. Nhu cầu theo đó mà tăng lên tác động đến sự dịch chuyển tăng của giá cổ phiếu. 

Tại thị trường chứng khoán Việt Nam, hiện tại chưa có một nghiên cứu cụ thể nào chứng minh hiệu ứng tháng Giêng thực sự tồn tại. Tuy nhiên, trên thực tế thị trường cho thấy nhiều chuyển biến tích cực trong tháng 1. Theo số liệu thống kê từ năm 2013-2023, hiệu ứng này rõ nét khi có 7 trong số 10 năm tăng trưởng VN-INDEX tháng một cao hơn trung bình những tháng còn lại.   

Quá trình hình thành hiệu ứng tháng Giêng  

Năm 1942: Chủ ngân hàng đầu tư – Sidney Wachtel lần đầu tiên đề cập đến hiệu ứng sau khi xem xét các các dữ liệu của thị trường chứng khoán từ năm 1925. Ông nhận thấy rằng các cổ phiếu nhỏ lẻ đã tăng trưởng vượt trội trong tháng Giêng mỗi năm.  

Năm 1976: Ông Robert Haugen, một nhà nghiên cứu tài chính, đã tiếp tục nghiên cứu, phân tích và công bố một bài báo với tiêu đề "The January Effect." Bài báo của ông nghiên cứu sự tăng giá đáng kể của các cổ phiếu vào tháng giêng và gợi ý rằng hiệu ứng này có thể được tận dụng để tạo ra lợi nhuận. 

Năm 1972 - 2002: Một nghiên cứu khác của Salomon Smith Barney cho thấy hiệu suất sinh lời trung bình trong tháng Giêng của các cổ phiếu có vốn hóa nhỏ là 0.82% so lợi nhuận của cổ phiếu có vốn hóa lớn, nhưng lại tụt trong các tháng còn lại của năm.    

Có nên nắm bắt cơ hội vào tháng Giêng? Đầu tư chứng khoán có rủi ro không?

Nhà đầu tư có thể tận dụng hiệu ứng này bằng việc quan sát và phân tích kỹ nhóm cổ phiếu vốn hoá nhỏ, vừa trong tháng 12, lựa chọn các cổ phiếu có ưu thế và có khả năng sinh lời tốt trong tháng 1 để mua vào. Nếu lựa chọn hiệu quả, bạn sẽ có cơ hội kiếm được một khoản lợi nhuận trong ngắn hạn. Việc lựa chọn cổ phiếu vẫn rất cần thiết từ giai đoạn phân tích cho đến việc mua vào, vì thế, các nhà đầu tư sẽ ưu tiên có được lợi nhuận dài hạn. Tuy nhiên, lợi nhuận ngắn hạn vẫn sẽ được đánh giá cao nhưng sẽ phù hợp hơn với các nhà đầu tư có kinh nghiệm trong thị trường.  Cơ hội cho các nhà đầu tư nhạy bén cũng như có tầm nhìn là ngay lúc cuối năm khi thị trường đi xuống để chuận bị đón một xu hướng đảo chiều vào đầu năm sau của những cổ phiếu an toàn nhiều tiềm năng tăng trưởng. 

Vậy đầu tư chứng khoán có rủi ro không? Bên cạnh đó, hiệu ứng tháng Giêng cũng có thể mang theo một mức độ rủi ro. Mặc dù thị trường có thể tăng giá, nhưng đôi khi sự tăng giá này chỉ là tạm thời và có thể không bền vững. Để phân tích và đánh giá danh mục đầu tư, xác định các cổ phiếu tiềm năng và thiết lập chiến lược đầu tư đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc. Nếu bạn không có đủ thời gian và nguồn lực để làm điều này hoặc là người bắt đầu chơi chứng khoán, việc tận dụng hiệu ứng tháng Giêng có thể trở nên khó khăn và sai lệch.