Ảnh hưởng chuyển giá

Ảnh hưởng chuyển giá là hiện tượng phát sinh khi các doanh nghiệp có quan hệ liên kết – đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia – thực hiện các giao dịch nội bộ như mua bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, cho vay, chuyển giao tài sản vô hình... với mức giá khác với giá thị trường, nhằm chuyển lợi nhuận từ nơi có thuế suất cao sang nơi có thuế suất thấp, qua đó giảm nghĩa vụ thuế tổng thể cho toàn bộ tập đoàn. Đây là một chiến lược quản trị thuế phổ biến toàn cầu nhưng lại tiềm ẩn rủi ro gian lận, thất thu thuế và bóp méo số liệu tài chính.

Chuyển giá thường khó phát hiện do các giao dịch được hợp pháp hóa bằng hợp đồng nội bộ và rất khó xác định đâu là mức giá "thị trường". Các hình thức chuyển giá phổ biến bao gồm: nâng giá nguyên liệu từ công ty mẹ, tính phí bản quyền, tư vấn, dịch vụ không tương xứng với thực tế, cho vay với lãi suất cao bất thường, hoặc định giá tài sản vô hình vượt chuẩn.

Tại Việt Nam, chuyển giá đã và đang là một vấn đề nghiêm trọng đối với công tác quản lý thuế. Nhiều doanh nghiệp FDI có dấu hiệu hoạt động chuyển giá rõ rệt, điển hình là các trường hợp:

-  Doanh nghiệp liên tục báo lỗ trong nhiều năm nhưng vẫn mở rộng đầu tư và tăng vốn (điển hình là Coca-Cola, Adidas, Metro Cash & Carry trong các giai đoạn)

-  Giao dịch mua nguyên liệu từ công ty mẹ với giá cao hơn giá thị trường, dẫn đến chi phí tăng ảo và làm giảm thu nhập chịu thuế

Để kiểm soát hiện tượng này, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định 132/2020/NĐ-CP yêu cầu các doanh nghiệp có giao dịch liên kết phải:

-  Lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết

-  Thực hiện nguyên tắc so sánh độc lập (Arm’s Length Principle)

-  Báo cáo kê khai giao dịch liên kết và nộp cùng báo cáo tài chính hàng năm

Mặc dù công cụ pháp lý đang ngày càng hoàn thiện, việc giám sát chuyển giá tại Việt Nam vẫn gặp thách thức lớn do:

-  Thiếu cơ sở dữ liệu so sánh độc lập trong nước

-  Khó truy xuất giá trị tài sản vô hình, bản quyền, công nghệ

-  Doanh nghiệp có hệ thống cấu trúc sở hữu phức tạp, khó lần vết giao dịch

Ảnh hưởng chuyển giá không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh không công bằng cho các doanh nghiệp nội địa – những đơn vị không có khả năng điều phối chi phí như các tập đoàn đa quốc gia.

Trong bối cảnh toàn cầu đang tiến tới áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu (Global Minimum Tax) và yêu cầu minh bạch thuế ngày càng tăng, doanh nghiệp cần chủ động rà soát lại các giao dịch liên kết, thiết lập hồ sơ định giá chuyển giao đúng chuẩn quốc tế, và xây dựng chiến lược thuế bền vững nhằm giảm thiểu rủi ro pháp lý trong dài hạn.