Áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu

Thuế tối thiểu toàn cầu (Global minimum tax) là một cơ chế thuế được Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng nhằm đảm bảo rằng các tập đoàn đa quốc gia có doanh thu hàng năm từ 750 triệu euro trở lên phải chịu mức thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu là 15%, bất kể họ đặt trụ sở hoạt động ở đâu. Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu là nỗ lực nhằm ngăn chặn tình trạng “chạy đua xuống đáy” trong chính sách ưu đãi thuế, đồng thời tạo sân chơi công bằng hơn trong thu hút đầu tư và phân phối nghĩa vụ thuế toàn cầu.

Trong cơ chế này, nếu một quốc gia – ví dụ Việt Nam – đang áp dụng mức thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi dưới 15% cho các tập đoàn lớn, thì quốc gia nơi đặt công ty mẹ có quyền thu phần thuế còn thiếu cho đủ mức 15%. Điều này làm giảm đáng kể lợi thế cạnh tranh về thuế của các nước đang phát triển, vốn thu hút FDI nhờ các chính sách ưu đãi mạnh tay về thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn – giảm thuế trong 10 đến 15 năm.

Tại Việt Nam, tác động của thuế tối thiểu toàn cầu là rất đáng kể, vì nhiều tập đoàn FDI lớn như Samsung, Intel, LG, Foxconn đang được hưởng mức thuế ưu đãi thấp hơn 10% tại các khu công nghệ cao ở Bắc Ninh, TP.HCM, Hải Phòng. Nếu Việt Nam không kịp thời điều chỉnh, thì phần thuế chênh lệch sẽ bị thu lại bởi Hàn Quốc, Mỹ – nơi đặt công ty mẹ của các tập đoàn này. Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam mất nguồn thu, nhưng không giữ lại được lợi thế cạnh tranh.

Trước thực tế này, Chính phủ Việt Nam đang gấp rút nghiên cứu và dự kiến sẽ triển khai thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024–2025, cùng với việc thiết kế cơ chế hỗ trợ có mục tiêu thay thế ưu đãi thuế – ví dụ như hỗ trợ đầu tư hạ tầng, chi phí đào tạo nhân lực, đất đai, hoặc nghiên cứu phát triển (R&D). Điều này giúp Việt Nam vừa duy trì sức hấp dẫn đầu tư, vừa tuân thủ chuẩn mực thuế toàn cầu.

Lợi ích dài hạn của việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu bao gồm:

-  Tăng nguồn thu ngân sách bền vững, tránh thất thu thuế

-  Giảm sự phụ thuộc vào ưu đãi thuế, tạo động lực cải cách thể chế và nâng cao chất lượng môi trường đầu tư

-  Tạo điều kiện để Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, dựa trên năng lực nội tại thay vì cạnh tranh bằng thuế suất thấp

Tuy nhiên, thách thức cũng không nhỏ. Việc áp dụng cần đi đôi với:

-  Thiết kế luật thuế bổ sung nội địa (Qualified Domestic Minimum Top-up Tax - QDMTT)

-  Rà soát toàn bộ danh mục ưu đãi đang áp dụng

-  Làm việc chặt chẽ với các tập đoàn FDI để chuyển đổi chính sách hỗ trợ một cách minh bạch và hợp lý Áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu là một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược thu hút và giữ chân đầu tư chất lượng cao. Đây không chỉ là câu chuyện về thuế, mà còn là bài toán về năng lực cạnh tranh, cải cách thể chế và khả năng “chơi theo luật quốc tế” của nền kinh tế Việt.