Nghiệp vụ tư vấn phát hành ra công chúng (IPO)

Điểm nhấn chính:

- Tổ chức tư vấn IPO được thuê để giúp một công ty phát hành lần đầu ra công chúng lần đầu tiên và sau đó niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán.

- Tổ chức tư vấn IPO thường là bộ phận ngân hàng đầu tư của công ty chứng khoán có kiến thức sâu rộng về thị trường chứng khoán, huy động vốn và niêm yết.

- Hiểu về IPO và dịch vụ tư vấn IPO là các kiến thức cơ bản về cổ phiếu quạn trọng cho nhà đầu tư mới tham gia thị trường. 

Thị trường IPO (phát hành lần đầu ra công chúng) đã và đang trải qua những thay đổi lớn chưa từng có. Trong khi đó, việc chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng đòi hỏi phải có nhiều kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm để giúp cho IPO đạt được thành công như mong muốn. Vì thế, nghiệp vụ tư vấn IPO nhờ đó cũng trở nên phổ biến hơn, thông qua các cách thức giúp công ty giảm thiểu rủi ro và rút ngắn thời gian ra mắt nhà đầu tư công chúng.

Kiến thức cơ bản về cổ phiếu: Tại sao Nhà tư vấn IPO lại quan trọng?

Nhà tư vấn IPO là tổ chức được Bộ Tài chính hoặc Ủy ban chứng khoán cấp phép để tư vấn cho các công ty tư nhân thực hiện việc đại chúng hóa và niêm yết trên sàn giao dịch. Ở Việt nam, chỉ có các công ty chứng khoán có đủ điều kiện mới có thể thực hiện nghiệp vụ tư vấn phát hành lần đầu ra công chúng theo hình thức đầu giá.

Các nhà tư vấn IPO cần có kiến thức sâu rộng về thị trường tài chính, am hiểu về luật chứng khoán, quy trình niêm yết và huy động vốn. Nhiệm vụ của họ là tư vấn cho công ty để đạt chào bán trong đợt IPO thành công, bao gồm xác định bối cảnh chung của thị trường hiện tại có “lý tưởng” cho việc IPO hay không, nhu cầu mua cổ phiếu của nhà đầu tư ra sao, hay số lượng cố phiếu chào bán IPO và tại mức định giá nào.

Sau đợt IPO, nhà tư vấn có thể phân tích một vài số liệu chính để xác định mức độ thành công của nó. Đó có thể là lượng cổ phiếu đặt mua nhiều hơn so với số lượng chào bán, giá và số lượng cổ phiếu tăng sau phiên đầu tiên giao dịch. Theo đó, một công ty với quá trình tư vấn IPO thành công sẽ nhận thấy: (i) nhu cầu lớn về cổ phiếu của họ trước khi niêm yết, (ii) khối lượng và giá trị giao dịch cổ phiếu của họ ở mức ổn định sau khi niêm yết và (iii) giá cổ phiếu tăng lên đáng kể so với mức định giá ban đầu.

Mặc dù IPO được biết đến là mang lại nhiều lợi ích cho các công ty, song thủ tục cho quá trình này thường tốn kém. Các khoản chi phí mà công ty phải chi trả có thể kể đến như: tu vấn IPO, tư vấn pháp lý cho luật sư, chi phí kiểm toán và chuẩn bị báo cáo tài chính, và chi phí quảng bá, tiếp thị, v.v.

Các dịch vụ mà Nhà tư vấn IPO cung cấp

- Tư vấn tài chính: Các ngân hàng đầu tư, bao gồm cả đội ngũ cố vấn tài chính, có vai trò then chốt trong quá trình IPO. Họ tiến hành đánh giá tình hình tài chính của công ty, thậm chí là chuẩn hóa báo cáo tài chính, và xác định thời điểm thích hợp cho đợt IPO cũng như giá chào bán cổ phiếu.

- Tư vấn các thủ tục pháp lý và lộ trình IPO: Các ngân hàng đầu tư sẽ biết những điểm hay vướng mắc trong quá trình làm thủ tục, từ đó cùng với luât sư, giúp công ty chuẩn bị và hoàn tất việc phát hành cổ phiếu ra công chúng một cách nhanh chóng.

- Định giá: Xác định mức định giá phù hợp cho công ty rất quan trọng trong việc thu hút các nhà đầu tư trong quá trình IPO. Các ngân hàng đầu tư cung cấp dịch vụ định giá bằng cách phân tích tình hình tài chính, điều kiện thị trường và so sánh với các công ty tương đương để đưa ra mức định giá hợp lý theo góc độ khách quan.

- Bảo lãnh phát hành: Các ngân hàng đầu tư có thể trở thành người bảo lãnh phát hành cho các đợt IPO. Họ nhận mua một phần/toàn bộ chứng khoán do công ty phát hành để bán lại, hoặc mua số chứng khoán chưa được phân phối hết. Điều này không chỉ giúp tăng tính thành công cho đợt IPO mà còn bảo vệ công ty phát hành cũng như các nhà đầu tư tham gia đợt IPO có thể đối mặt.

- Nghiên cứu thị trường: Các tổ chức tư vấn IPO tiến hành nghiên cứu và phân tích thị trường một cách kỹ lưỡng để đánh giá mức độ quan tâm và tâm lý của nhà đầu tư. Thông qua đó, họ sẽ giúp công ty lựa chọn thời điểm thích hợp để chào bán cổ phiếu ra công chúng một cách tốt nhất.

- Tổ chức “roadshow”: Các ngân hàng đầu tư hỗ trợ tổ chức và quản lý roadshow, là các meeting giữa ban lãnh đạo công ty gặp gỡ các nhà đầu tư tiềm năng để quảng bá cho công ty họ và đợt IPO. Theo đó, nhà tư vấn IPO sẽ xây dựng kế hoạch, chuẩn bị tài liệu, giới thiệu ban quản lý cũng như tầm nhìn của công ty đến nhà đầu tư. Khi một buổi roadshow được tổ chức càng hoành tráng, thu hút càng nhiều người quan tâm thì tỷ lệ IPO thành công của công ty nhiều khả năng sẽ cao hơn.

Ngoài ra còn có một số nghiêp vu tư vấn khác tùy theo nhu cầu của doanh nghiệp như tư vấn tái cấu trúc doanh nghiệp, tư vấn về ESOP, tư vấn các qui trình của công ty niêm yết, hoặc bao gồm cả đào tạo kiến thức cơ bản về cổ phiếu cho nhân viên công ty.  

Kiến thức cơ bản về cổ phiếu:Nghiệp vụ tư vấn IPO trên thực tế

Một điều dễ thấy là, hầu hết các thương vụ IPO nổi tiếng trên thế giới cũng như tại Việt Nam, đều có sự xuất hiện của các tổ chức tư vấn giàu năng lực và đầy kinh nghiệm. Tại Mỹ, những tên tuổi hàng đầu trong danh sách các tổ chức tư vấn IPO mà hầu hết ai cũng biết có thể kể đến là các ngân hàng đầu tư như: Goldman Sachs, Morgan Stanley, Merrill Lynch, v.v.

Ví dụ, thương vụ IPO của Facebook có các tổ chức tư vấn và bảo lãnh chính là Morgan Stanley, Credit Suisse First Boston và Goldman Sachs; cùng sự góp mặt tham gia của một số tổ chức tư vấn khác có như Bank of America - Merrill Lynch, Barclay's Capital, Allen & Company, v.v. Cũng theo một bài báo của hãng Reuters, Facebook sau đó đã thuê thêm 25 tổ chức tư vấn và bảo lãnh nữa cho đợt IPO của mình, qua đó nâng tổng số các tổ chức tham gia tư vấn, bảo lãnh cho thương vụ của Google lên đến 31.

Tại thị trường Việt Nam, những tổ chức tư vấn IPO thường là các công ty chứng khoán, đó có thể là CTCP Chứng khoán Sài Gòn (SSI), CTCP Chứng khoán Vietcap (VCSC), CTCP Chứng khoán BIDV v.v.

Khi đợt IPO kết thúc, cổ phiếu của công ty được giao dịch tự do trên thị trường mở. Tại thị trường Việt Nam, các công ty sau đợt IPO đủ điều kiện sẽ được niêm yết trên HSX, HNX, hoặc Upcom tùy qui mô vốn. Tuy nhiên vẫn có rui ro các công ty hoàn thành IPO không thể niêm yết, hoạc mất rất nhiều thời gian để niêm yết, làm mất khả năng thanh khoản. Do đó, nhà đầu tư cần tìm hiểu về IPO và các kiến thức cơ bản về cổ phiếu trước khi tham gia đầu tư.