Những rủi ro khi đầu tư cổ phiếu

Điểm nhấn chính:

- Đầu tư cổ phiếu đang dần trở thành xu thế đối với các nhà đầu tư có mong muốn làm giàu.

- Song, đầu tư cổ phiếu vẫn tiềm ẩn những rủi ro khó lường mà các nhà đầu tư cần cân nhắc trước khi đặt chân vào thị trường này. 

- Những rủi ro khi đầu tư cổ phiếu có thể bao gồm sự biến động giá cổ phiếu, lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp, thông tin trên thị trường, các hành vi gian lận và kinh tế vĩ mô.  

Với xu thế chuyển đổi số ngày càng đa dạng như hiện nay, đầu tư cổ phiếu không còn là điều quá xa lạ đối với mỗi người dân trên thế giới. Tuy nhiên, đầu tư cổ phiếu vẫn tiềm ẩn những rủi ro khó lường mà các nhà đầu tư cần cân nhắc trước khi đặt chân vào thị trường này.   

Những rủi ro khi đầu tư cổ phiếu

1. Rủi ro điều hành chính sách tiền tệ

Khi nền kinh tế đang có dấu hiệu lạm phát cao, NHNN sẽ bắt đầu thực hiện các chính sách can thiệp để làm hạ nhiệt nền kinh tế bằng cách tăng lãi suất huy động, từ đó, doanh nghiệp muốn tiếp cận nguồn vốn phải trả chi phí vay cao hơn. Cộng với mức giá nguyên vật liệu leo thang do lạm phát, các doanh nghiệp khó duy trì hoạt động kinh doanh và nguồn lợi nhuận của họ bị suy giảm mạnh. Sự gia tăng lãi suất và lạm phát kết hợp với sức mua của người tiêu dùng yếu có thể dẫn đến suy thoái kinh tế. Từ đó, nhu cầu tham gia đầu tư tài chính cũng giảm, làm sức mua cổ phiếu cũng giảm theo.

Trường hợp thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2023, mặc dù duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng, ngược với các quốc gia khác đồng loạt tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát, NHNN Việt Nam lại chọn cách hút tiền ra khỏi hệ thống đã gián tiếp tác động đến tâm lý thị trường. Bằng chứng là ngay sau khi NHNN mở lại kênh tín phiếu để hút tiền về ngày 21/09, VNIndex đã giảm một mạch 9.1% gần 90 điểm kể từ ngày 21/09 đến 05/10 với thanh khoản sụt giảm mạnh.

Vì thế, thông qua các chính sách tiền tệ nhằm ổn định vĩ mô, NHNN có thể gián tiếp tác động tiêu cực/ tích cực đến TTCK, từ đó ảnh hưởng đến khoản đầu tư của bạn.

2. Tin đồn trên thị trường chứng khoán

Tin đồn trên thị trường chứng khoán có tác động vô cùng mạnh mẽ đến tâm lý đám đông và khả năng ảnh hưởng tiêu cực đến toàn thị trường. Nó có thể bao gồm thông tin chưa được kiểm chứng, những lời đồn thổi vô căn cứ và được lan truyền thông qua các kênh phổ biến như truyền miệng, mạng xã hội, báo chí và tin nhắn. Vốn dĩ cổ phiếu rất nhạy cảm với bất kỳ thông tin truyền thông nào. Lợi dụng sơ hở đó, nhiều cá nhân đã gố gắng tung tin đồn thất thiệt lên thị trường chứng khoán để điều khiển tâm lý nhà đầu tư theo chiều hướng mong muốn để tư lợi riêng cho mình. Đây là nguyên nhân gây ra hiện tượng bán tháo và khiến cho giá cổ phiếu sụt giảm nhanh chóng.

Chẳng hạn như, tháng 7/2022, tin đồn thất thiệt liên quan đến việc chủ tịch tập đoàn VinGroup bị cấm xuất cảnh được lan truyền trên các diễn đàn trực tuyến đã khiến cho cổ phiếu “họ Vin” lao dốc mạnh từ khoảng 4% cho đến kịch sàn. Ngay cả khi tin đồn cuối cùng cũng được bác bỏ do sai sự thật nhưng hệ quả để lại vẫn là giá cổ phiếu giảm mạnh.

Vì thế, nhà đầu tư nên thận trọng khi đưa ra quyết định mua bán dựa trên những thông tin không đáng tin cậy như trên cũng như lưu ý khả năng tin đồn có thể tác động như thế nào đến giá cổ phiếu.

3. Rủi ro giá hàng hóa

Rủi ro giá hàng hóa đơn giản là nguy cơ giá hàng hóa biến động ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh. Đối với công ty thuộc lĩnh vực sản xuất hàng hóa, khi giá bán hàng hóa tăng, công ty sẽ được hưởng lợi và ngược lại. Song, với những công ty sử dụng hàng hóa làm nguyên liệu đầu vào, việc tăng giá hàng hóa sẽ gây tăng chi phí hoạt động, do vậy nguồn lợi nhuận của công ty suy giảm. Tuy nhiên, ngay cả những công ty không liên quan gì đến hàng hóa cũng phải đối mặt với rủi ro này.

Biến động giá hàng hóa ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp có thể được giải thích qua mối quan hệ giữa giá và cầu hàng hóa. Nếu giá cả tăng cao, người dân cảm thấy họ nghèo đi và có xu hướng tìm đến những loại hàng hóa thay thế khác, thậm chí là thắt chặt chi tiêu. Kết quả là, doanh số của doanh nghiệp sụt giảm khiến cho họ phải cắt bớt chi phí, đơn giản nhất là sa thải nhân viên, làm trầm trọng thêm toàn bộ nền kinh tế.

4. Rủi ro Gian lận tài chính

Vì cái lợi trước mắt làm cho các nhà quản lý doanh nghiệp thiếu đi tính trung thực của mình khi đưa ra những con số tài chính không đúng. Chẳng hạn như, doanh nghiệp có thể khai khống doanh thu của mình vào BCTC để con số trở nên đẹp hơn, mặc dù số tiền từ hoạt động đó thực tế doanh nghiệp vẫn chưa nhận được và một số dịch vụ có thể kéo dài trong nhiều năm. Doanh thu tăng giúp tăng lợi nhuận, từ đó định giá công ty tiềm năng hơn sẽ khiến cổ phiếu trở nên thu hút hơn với giới đầu tư, nên nội bộ công ty sẽ muốn tăng doanh thu lên.

Hơn nữa, những sai sót trọng yếu của doanh nghiệp mà kiểm toán viên, cơ quan quản lý hoặc cơ quan có thẩm quyền không phát hiện ra cũng gây khủng hoảng không nhỏ đến thị trường tài chính.  Trường hợp công ty bị phát hiện gian lận, thông tin ngay lập tức được lan truyền trên các kênh truyền thông sẽ khiến cho công ty bị mất uy tín, khả năng giảm giá cổ phiếu là rất cao.

5. Rủi ro Công nghệ

Những rủi rokhi đầu tư cổ phiếu không chỉ đến từ chính nội tại doanh nghiệp, mà còn đến từ các công ty cung cấp nền tảng giao dịch mà bạn sử dụng để giao dịch. Chẳng hạn như vụ việc VNDirect bị sập hệ thống vào ngày 25/03/2024 đã làm gián đoạn việc giao dịch của nhà đầu tư, gây thiệt hại đến cơ hội mua bán, đặc biệt trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động như hiện nay.

Chính cổ phiếu của doanh nghiệp cung cấp nền tảng giao dịch chứng khoán cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Nhà đầu tư đã bán tháo dữ dội cổ phiếu VND trên sàn, thậm chí khối ngoại cũng liên tục bán khiến giả giảm 3.13% trong phiên cùng ngày.

6. Rủi ro Doanh nghiệp liên tục phát hành cổ phiếu trong thời gian ngắn

Thông thường, doanh nghiệp sẽ huy động vốn thông qua cổ phiếu để phục vụ cho mục đích kinh doanh, mở rộng thị trường hay thực hiện các dự án với mong muốn đem lại nguồn lợi nhuận cao. Tuy nhiên, việc gia tăng sử dụng dù là vốn vay hay vốn chủ sở hữu đều mang lại chi phí cho doanh nghiệp và áp lực sử dụng vốn hiệu quả. Vì thế, khi một doanh nghiệp thực hiện kế hoạch tăng vốn để tài trợ cho một dự án, hoạt động nào đó, nhà đầu tư nên xem xét kỹ lưỡng tính khả thi của dự án và liệu dự án đó có mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp hay nó sẽ ảnh hưởng đến dòng tiền của doanh nghiệp như thế nào để đưa ra mức định giá phù hợp.

Bên cạnh đó, việc tăng vốn liên tục và bất thường cũng được xem như chiêu trò tăng vốn ảo của doanh nghiệp. Vì vậy, các nhà đầu tư cần phải dành nhiều thời gian và bổ sung kiến thức tài chính để hiểu được hoạt động của doanh nghiệp và sớm nhận ra “vết sai” qua các con số trên báo cáo tài chính.

7. Rủi ro Dòng tiền hoạt động kinh doanh âm liên tục

Trước khi đầu tư vào một mã cổ phiếu, nhà đầu tư cần xem xét dòng tiền hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có điểm nào bất thường hay không? Bởi vì sự thiếu hụt nguồn tiền từ hoạt động kinh doanh làm cho doanh nghiệp phải tăng dòng tiền từ hoạt động tài chính để bù cho những khoản âm trước đó. Lúc này, áp lực trả lãi vay sẽ tác động tiêu cực lên lợi nhuận và dòng tiền từ hoạt động kinh doanh.

Do đó, nhà đầu tư cần đánh giá kỹ lưỡng báo cáo lưu chuyển tiền tệ trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp, nếu tình trạng âm kéo dài không do việc mở rộng kinh doanh hay đầu tư, chứng tỏ doanh nghiệp đang hoạt động kém hiệu quả.  

Hiện nay nên đầu tư cổ phiếu nào để vừa sinh lời vừa đảm bảo an toàn

Nếu lựa chọn cổ phiếu một cách khéo léo và cẩn thận, nhà đầu tư có thể có nhiều cơ hội mang về lợi suất vượt trội hơn thị trường chung. Sau đây là một số ngành mà nhà đầu tư có thể quan tâm trong năm 2024:

Ngành bán lẻ được dự báo có mức phục hồi lợi nhuận tốt hơn so với mức nền thấp của năm trước nhờ hưởng lợi từ sự phục hồi trong chi tiêu và môi trường kinh tế vĩ mô ổn định. Trong năm 2023, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước tăng 9.6%, vượt mục tiêu của ngành là 8-9% và được kỳ vọng tăng trưởng 12-14% trong các năm tới.

Ngành bất động sản kỳ vọng sớm giải quyết được các vấn đề pháp lý trong năm nay và năm 2025, từ đó tháo gỡ các khó khăn, thu hút được nguồn vốn và sớm có nhiều dự án đầu tư sẽ ra hàng. BÊn cạnh đó, các động thái hỗ trợ từ Chính phủ như đẩy mạnh đầu tư công, gói hỗ trợ 2% lãi suất (40,000 tỷ đồng), gói hỗ trợ 120,000 tỷ đồng cho NOXH,… sẽ củng cố đà hồi phục của thị trường BĐS. Ngoài ra, ông Nguyễn Quốc Anh - Phó Tổng giám đốc Batdongsan.com.vn, dự báo “thời điểm đảo chiều của thị trường BĐS có thể sẽ xuất hiện từ Quý II - Quý IV/2024. Sau đó, thị trường BĐS sẽ bước vào chu kỳ mới và trải qua 4 giai đoạn như: thăm dò, củng cố, khởi sắc và ổn định.”

Ngành thép kỳ vọng tiêu thụ phục hồi trong ngắn và trung hạn, nhờ vào tín hiệu “ấm dần lên” của thị trường bất động sản. Dự báo lượng tiêu thụ thép trong năm 2024 sẽ tăng 7% lên 21.7 triệu tấn và sản lượng đạt gần 29 triệu tấn, tăng 7% svck. Đồng thời, dự báo ngành thép Việt Nam sẽ tăng 8-10% trong năm 2024.

Ngành khí cũng thuộc nhóm ngành triển vọng trong năm nay, với chu kỳ tăng trưởng mạnh kéo dài 10 năm đã bắt đầu, dự kiến sản lượng tiêu thụ khí tăng gấp 2 lần trong 7 năm tới. Trong ngắn hạn, dự án Lô B – Ô Môn được đẩy nhanh sẽ giúp nhóm doanh nghiệp thượng nguồn có thể tăng trưởng 10-15%/năm trong 3 năm tới.