Các yếu tố sản xuất trong nền kinh tế hiện đại

Điểm nhấn chính: 

- Có 4 yếu tố sản xuất cơ bản là nền tảng của quá trình sản xuất và phát triển kinh tế,  bao gồm đất đai, lao động, vốn và năng lực kinh doanh. 

- Mặc dù không được xem là một yếu tố sản xuất, công nghệ đóng vai trò như một công cụ hỗ trợ, nâng cao năng suất và hiệu quả của quy trình sản xuất và dịch vụ.

Yếu tố sản xuất là gì? 

Yếu  tố cơ bản của sản xuất ( Factors of Production) là các yếu tố đầu vào phục vụ cho quá trình tạo ra hàng hóa và dịch vụ, bao gồm đất đai, lao động, vốn hiện vật, và năng lực kinh doanh. Trong nền kinh tế tư bản, các yếu tố sản xuất chủ yếu được kiểm soát bởi các chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư. Họ là những người có thể quyết định cách sử dụng các nguồn lực đó để tối ưu hóa lợi nhuận. Ngược lại, trong các hệ thống xã hội chủ nghĩa, chính phủ thường kiểm soát nhiều hơn các yếu tố sản xuất, định hướng sự phát triển và phân phối tài nguyên một cách công bằng hơn.

Yếu tố sản xuất vận hành như thế nào? 

Ngày nay, định nghĩa về các yếu tố sản xuất chủ yếu xuất phát từ quan điểm kinh tế học tân cổ điển. Ban đầu, hầu hết các nhà kinh tế chỉ xem lao động là yếu tố sản xuất duy nhất, nhưng dần dần, đất đai và vốn cũng được xem xét. Năng lực kinh doanh  là một bổ sung tương đối mới vào danh sách này khi trước đây nó thường được gộp chung với vốn.

Lao động là yếu tố sản xuất đầu tiên được xác định bởi các nhà kinh tế học như Adam Smith và David Ricardo. Vào đầu thế kỷ 20, hai nhà kinh tế học người Thụy Điển là Bertil Heckscher và Eli Ohlin là những người đã mở rộng các yếu tố sản xuất khác ngoài lao động. Quá trình sản xuất, chẳng hạn như sản xuất hàng hóa, có thể được theo dõi bằng các chỉ số nhất định, bao gồm chỉ số nhà quản trị mua hàng PMI (Manufacturing Purchasing Managers’ Index) .

Đất đai  

Đất đai (Land) bao hàm rất rộng, có thể bao gồm nhiều hình thức khác nhau từ đất nông nghiệp, bất động sản thương mại đến các tài nguyên có sẵn. Các tài nguyên thiên nhiên như dầu mỏ và vàng có thể được khai thác và tinh chế từ đất để phục vụ cho nhu cầu của con người.

Việc canh tác cây trồng trên đất bởi các nông dân làm tăng giá trị và lợi ích của đất. Đối với nhóm các nhà kinh tế học Pháp được gọi là "các nhà trọng nông" (physiocrats), những người có trước các nhà kinh tế chính trị cổ điển, đất đai được coi là nguồn tạo ra giá trị kinh tế.

Mặc dù đất đai là một thành phần thiết yếu của hầu hết các hoạt động kinh doanh, tầm quan trọng của nó có thể giảm hoặc tăng tùy thuộc vào ngành công nghiệp. Chẳng hạn, một công ty công nghệ có thể dễ dàng bắt đầu hoạt động tại nhà của người sáng lập mà không cần đầu tư vào đất đai. Ngược lại, đối với một dự án bất động sản, đất đai là khoản đầu tư quan trọng nhất.

Lao động 

Lao động (Labor) đề cập đến công sức mà một cá nhân bỏ ra để mang sản phẩm hoặc dịch vụ ra thị trường. Lao động có thể có nhiều hình thức khác nhau. Ví dụ, công nhân xây dựng tại một công trường khách sạn là một phần của lao động, cũng như người phục vụ khách hoặc nhân viên lễ tân. Trong ngành công nghiệp phần mềm, lao động đề cập đến công việc của các quản lý dự án và nhà phát triển trong việc xây dựng sản phẩm. Thậm chí, một nghệ sĩ tham gia vào việc tạo ra tác phẩm nghệ thuật, dù là tranh vẽ hay bản giao hưởng, cũng được coi là lao động. Đối với các nhà kinh tế chính trị đầu tiên, lao động là động lực chính của giá trị kinh tế.

Các quốc gia giàu có về nguồn nhân lực thường đạt được sự gia tăng về năng suất và hiệu quả lao động. Sự khác biệt về trình độ kỹ năng và học thức cũng giúp các công ty và doanh nghiệp tạo ra bảng lương với sự chênh lệch tương ứng. Công nhân lành nghề và được đào tạo được gọi là nguồn nhân lực (Human capital) và được trả lương cao hơn vì họ mang lại nhiều giá trị hơn cho công việc ngoài khả năng thể chất. 

Vốn 

Trong kinh tế học, vốn (Capital) thường được hiểu là tiền. Tuy nhiên, tiền không được coi là một phần của yếu tố sản xuất vì nó không trực tiếp tham gia vào việc sản xuất hàng hóa hay dịch vụ. Thay vào đó, tiền được sử dụng để mua các yếu tố khác được coi là vốn, chẳng hạn như tư liệu sản xuất (Capital goods).

Tư liệu sản xuất  là những vật phẩm giúp một người hoặc doanh nghiệp sản xuất hàng hóa và dịch vụ. Ví dụ, máy móc trong một nhà máy, máy tính của một công ty công nghệ, và nhạc cụ của một nhạc sĩ đều là hàng hóa vốn. Đối với các nhà kinh tế học tân cổ điển hiện đại, vốn là động lực chính của giá trị kinh tế.

Điều quan trọng là phải phân biệt giữa vốn cá nhân và vốn tư nhân trong các yếu tố sản xuất. Một chiếc xe cá nhân dùng để chở gia đình không được coi là tư liệu sản xuất, nhưng một chiếc xe thương mại sử dụng cho mục đích kinh tế thì được coi là tư liệu sản xuất.

Trong giai đoạn suy thoái kinh tế hoặc khi gặp tổn thất, các công ty thường cắt giảm chi phí vốn để đảm bảo lợi nhuận. Tuy nhiên, trong các giai đoạn tăng trưởng kinh tế, họ đầu tư vào máy móc và thiết bị mới để đưa thêm sản phẩm ra thị trường. Sự đầu tư này tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. 

Năng lực kinh doanh

Năng lực kinh doanh (Entrepreneurship) là yếu tố quan trọng kết hợp tất cả các yếu tố sản xuất khác để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ cho thị trường tiêu dùng. Một ví dụ điển hình về năng lực kinh doanh  là sự phát triển của gã khổng lồ mạng xã hội Meta (META), trước đây là Facebook. 

Câu chuyện thành công của Mark Zuckerberg

Mark Zuckerberg đã chấp nhận rủi ro và đặt cược vào Facebook khi anh dành hầu hết thời gian của mình cho việc phát triển nền tảng mạng xã hội này. Vào thời điểm ban đầu, lao động của Zuckerberg là yếu tố sản xuất duy nhất. 

Khi Facebook trở nên phổ biến và lan rộng trên các khuôn viên trường đại học, Zuckerberg nhận ra anh cần tuyển dụng thêm nhân viên. Anh đã thuê hai người: một kỹ sư (Dustin Moskovitz) và một người phát ngôn (Chris Hughes). Cả hai người này đều dành thời gian cho dự án, có nghĩa là thời gian họ đầu tư vào công việc  trở thành yếu tố sản xuất. 

Sự phổ biến mạnh mẽ của Facebook đồng nghĩa với việc Zuckerberg cũng phải mở rộng công nghệ và hoạt động. Anh đã huy động vốn đầu tư mạo hiểm để thuê văn phòng, tuyển thêm nhân viên và mua thêm không gian máy chủ phục vụ việc phát triển sản phẩm. Ban đầu, không cần đến đất đai. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp tiếp tục phát triển, Meta đã xây dựng văn phòng và trung tâm dữ liệu riêng. Mỗi trung tâm này đòi hỏi đầu tư lớn vào bất động sản và vốn.

Có thể thấy, năng lực kinh doanh của doanh nhân đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và kết hợp các yếu tố sản xuất để tạo ra giá trị kinh tế. Họ đưa ra các quyết định chiến lược, quản lý rủi ro và thúc đẩy sự sáng tạo. Doanh nhân không chỉ đóng góp lao động của mình mà còn tạo ra môi trường để các yếu tố sản xuất khác hoạt động hiệu quả nhất.

Vai trò của công nghệ trong sản xuất 

Mặc dù không được liệt kê trực tiếp như một yếu tố sản xuất, ngày nay công nghệ cũng đóng một vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất. Công nghệ có một định nghĩa khá rộng, bao gồm cả phần mềm, phần cứng hoặc sự kết hợp của cả hai để tối ưu hóa các quy trình tổ chức hoặc sản xuất.

Công nghệ ngày càng chịu trách nhiệm cho sự khác biệt về hiệu quả giữa các công ty. Công nghệ - giống như tiền - là một công cụ hỗ trợ cho các yếu tố sản xuất. Việc áp dụng công nghệ có thể giúp quá trình sử dụng lao động hoặc vốn hiệu quả hơn. Ví dụ, việc sử dụng robot trong sản xuất có thể cải thiện năng suất và sản lượng. Tương tự, việc sử dụng các ki-ốt tự phục vụ trong các nhà hàng có thể giúp các công ty giảm chi phí lao động.

Chỉ số Solow, còn được biết đến là "năng suất các nhân  tố tổng hợp (TFP)", đo lường sản lượng dư thừa không đến từ  bốn yếu tố sản xuất và thường tăng lên khi các quy trình hoặc thiết bị công nghệ được áp dụng vào sản xuất. Các nhà kinh tế coi TFP là yếu tố chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của một quốc gia. TFP của một công ty hoặc quốc gia càng cao, tiềm năng tăng trưởng của nó càng lớn.