Chỉ số Rủi ro Trump – Trump Risk Index

Điểm nhấn chính:

- Chỉ số Rủi ro Trump đánh giá mức độ tiếp xúc và ảnh hưởng của từng quốc gia với một nhiệm kỳ tổng thống Trump. Đây là chỉ số để đánh giá rủi ro thị trường trong nhiệm kỳ ông Trump làm tổng thống lần 2.

- Điểm rủi ro tổng thể đánh giá dựa trên ba lĩnh vực: thương mại, nhập cư và an ninh - những lĩnh vực được dự đoán sẽ đối mặt với những thay đổi chính sách quan trọng dưới thời ông Trump

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11/2024 là một sự kiện quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu và địa chính trị. Theo đó, khi Ứng cử viên Đảng Cộng hòa, Donald Trump, thắng cử,  sẽ đưa ra những thay đổi chính sách sâu rộng trong các lĩnh vực từ chính sách thương mại đến an ninh quốc gia nếu ông quay trở lại văn phòng. Những tác động toàn cầu của những thay đổi này có nghĩa là các hệ quả của một nhiệm kỳ tổng thống Trump đáng được xem xét kỹ lưỡng. 

Chỉ số Rủi ro Trump là gì?

The Economist Intelligence Unit (EIU), công ty hàng đầu thế giới về thông tin kinh doanh toàn cầu và hiểu biết thị trường, đã phát triển một chỉ số để đánh giá mức độ tiếp xúc và ảnh hưởng của từng quốc gia với một nhiệm kỳ tổng thống Trump, gọi là Chỉ số Rủi ro Trump (Trump Risk Index - TRI). 

TRI sử dụng các chỉ số định lượng để đo lường mức độ tiếp xúc rộng lớn của 70 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ. Mức độ tiếp xúc (Exposure) đề cập đến mức độ mà một quốc gia có khả năng bị ảnh hưởng bởi những thay đổi chính sách dưới một nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump.

Điểm rủi ro tổng thể được dựa trên đánh giá mức độ dễ bị tổn thương trong ba lĩnh vực: thương mại, nhập cư và an ninh, là những lĩnh vực được dự đoán sẽ phải đối mặt với những thay đổi chính sách quan trọng dưới thời ông Trump. 

 - Thuế quan cao hơn và hạn chế thương mại (trọng số chỉ số 40%): Với một số ngoại lệ và loại trừ, EIU cho rằng ông Trump sẽ thực hiện ý định đã nêu của mình về việc áp đặt thuế quan toàn diện lên hàng nhập khẩu Mỹ; ông đã đề xuất mức thuế 10%, mặc dù EIU tin rằng cuối cùng điều này sẽ được giảm nhẹ. Các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với hàng nhập khẩu nhạy cảm về chính trị như thép sẽ có khả năng xảy ra. 

- Chia sẻ gánh nặng an ninh (trọng số chỉ số 40%): Viện trợ quân sự của Mỹ sẽ trở nên có điều kiện hơn, và ông Trump sẽ tìm cách tái cân bằng các mối quan hệ quốc phòng quan trọng. Một chính quyền Trump sẽ gia tăng áp lực lên các đồng minh quốc phòng để họ đóng góp tài chính và vật liệu nhiều hơn. 

- Kiểm soát biên giới và an ninh chặt chẽ hơn (trọng số chỉ số 20%): EIU dự đoán rằng một chính quyền Trump sẽ tăng cường tài trợ cho việc bảo vệ biên giới và các chiến lược ngăn chặn khác. Sẽ có sự tập trung tăng cường vào việc trục xuất người nhập cư và một số hình thức hạn chế bổ sung đối với các con đường hợp pháp cho di cư lao động quốc tế và học tập. 

EIU gán trọng số cao hơn trong TRI cho các trụ cột thương mại và an ninh và trọng số thấp hơn cho nhập cư để phản ánh tầm quan trọng tương đối của các chỉ số này trong việc xác định tác động rộng lớn, toàn diện của những thay đổi này đối với một quốc gia.

Hầu hết các chỉ số được đánh giá theo các điều kiện tương đối, chẳng hạn như được chuẩn hóa so với GDP hoặc dân số của một quốc gia, nhưng một số được xử lý theo điều kiện tuyệt đối. Ngoài ra, áp dụng hệ thống z-score để chấm điểm các chỉ số trên một phạm vi chỉ số từ 0 đến 100 (ít tiếp xúc nhất đến tiếp xúc nhiều nhất) và sử dụng nó làm cơ sở để xếp hạng các địa lý.

Dẫn từ tờ Bloomberg, Trump nói rằng “Trumponomics” tương đương với “lãi suất và thuế thấp”. Đó là “động lực to lớn để hoàn thành mọi việc và vực dậy các doanh nghiệp trở lại ở đất nước chúng ta”. Trump sẽ gây sức ép nhiều hơn là việc áp đặt. Ông sẽ đóng cửa biên giới phía Nam; gây sức ép lên cả kẻ thù và đồng minh để có các điều khoản thương mại tốt hơn; giải phóng ngành công nghiệp tiền điện tử và kiềm chế các công ty công nghệ lớn liều lĩnh. Nói tóm lại, ông sẽ khiến nền kinh tế vĩ đại trở lại, hay hiểu là “Make America Great Again”.  

Các đồng minh và đối tác của Mỹ có lý do để lo lắng nhất

Đánh giá rủi ro thị trường, TRI cho thấy rằng các đồng minh và đối tác của Mỹ có mức độ tiếp xúc cao nhất với các thay đổi chính sách dưới thời ông Trump, vì họ có mối quan hệ thương mại, an ninh và văn hóa sâu sắc nhất với Mỹ. Mức độ phụ thuộc cao này cũng khiến họ dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi lớn trong hướng đi của chính sách Mỹ. 

Mexico đứng đầu danh sách các quốc gia ảnh hưởng nhiều nhất, với điểm số chỉ số là 71.4, do mức độ tiếp xúc cao với thương mại và nhập cư. Một số quốc gia Mỹ Latin khác cũng nằm trong top 10 quốc gia chịu ảnh hưởng nhiều nhất do có mối quan hệ kinh tế và văn hóa khá sâu sắc với Mỹ.

Các đồng minh NATO như Đức và Nhật Bản cũng nằm trong số các quốc gia chịu mức độ tiếp xúc cao lần lượt xếp thứ 3 và thứ 7. Ngoài việc có thặng dư thương mại song phương lớn với Mỹ - một mối quan tâm lớn đối với ông Trump - mỗi quốc gia này cũng phụ thuộc vào sự bảo vệ an ninh của Mỹ và chỉ chi tiêu một tỷ lệ nhỏ GDP cho quốc phòng.

Các quốc gia có mức độ tiếp xúc thấp với những thay đổi dự kiến dưới thời ông Trump thường là những quốc gia có mối quan hệ xa hoặc ít phụ thuộc hơn với Mỹ. Trong đó, Saudi Arabia, xếp thứ 70, là quốc gia ít tiếp xúc nhất, với điểm số TRI là 9.4. Bởi các mối quan hệ thương mại của họ với Mỹ đã giảm tầm quan trọng, khi Mỹ nổi lên như một nước xuất khẩu năng lượng độc lập, và họ cũng đã chi tiêu mạnh vào quốc phòng (bao gồm cả vũ khí Mỹ). Mối quan hệ giữa Mỹ và Saudi Arabia trở nên “ấm” hơn dưới nhiệm kỳ đầu tiên của Trump so với dưới thời ông Biden. Nga, xếp thứ 63, cũng nổi bật trong số các quốc gia có mức độ tiếp xúc thấp, với mối quan hệ của họ với Mỹ bị tách rời sau cuộc xâm lược Ukraine.

Đặc biệt, đánh giá rủi ro thị trường, Việt Nam cũng nằm trong top 10 nước chịu mức độ tiếp xúc cao nhất với tổng điểm của TRI là 47.1 (xếp thứ 9), trong đó lĩnh vực thương mại đạt tới 64.4 điểm, lĩnh vực an ninh đạt 39.8 điểm, và lĩnh vực nhập cư đạt 27.0 điểm.

Thương mại: Thuế quan và bảo hộ 

Chủ nghĩa bảo hộ dưới nhiệm kỳ tổng thống Trump sẽ tạo ra sự không chắc chắn trong thương mại toàn cầu. Thâm hụt thương mại hàng hóa của Mỹ là một mối quan tâm kinh tế hàng đầu của ông Trump, và ông đã chỉ ra kế hoạch giải quyết nó nếu đắc cử tổng thống, bao gồm cả việc sử dụng các loại thuế trừng phạt thường xuyên được sử dụng trong nhiệm kỳ trước của ông.

Sự cân bằng thương mại song phương của một quốc gia với Mỹ do đó được đánh giá cao trong chỉ số phụ về thương mại của TRI để đánh giá mức độ ảnh hưởng, cùng với các chỉ số như xu hướng của cán cân thương mại và lô hàng chuyển đến Mỹ của các mặt hàng nhạy cảm chính trị như thép, nhôm và ô tô, có nhiều khả năng phải chịu thuế quan. Trạng thái hiệp định thương mại tự do (FTA) với Mỹ cũng được bao gồm như một chỉ số đối trọng, bởi EIU cho rằng một FTA sẽ cung cấp một số bảo vệ bằng cách làm cho việc áp đặt thuế quan cao hơn trở nên khó khăn hơn, mặc dù điều này đôi khi không hiệu quả, như được chứng minh bằng áp lực của ông Trump lên Hàn Quốc để đàm phán lại thỏa thuận thương mại của họ với Mỹ vào năm 2018.

Một số đối tác kinh tế lớn nhất của Mỹ là Mexico và Canada, hai nước láng giềng đã cùng tạo nên hiệp định thương mại Mỹ-Mexico-Canada, nằm trong số các nền kinh tế chịu sự tiếp xúc nhiều nhất. Cả hai đều có thặng dư thương mại lớn với Mỹ và xuất khẩu số lượng lớn hàng hóa nhạy cảm. Tương tự với Trung Quốc, vì nước này vẫn có thặng dư thương mại song phương lớn nhất với Mỹ trong số các nền kinh tế; ông Trump đã đe dọa sẽ hủy bỏ quy chế thương mại quốc gia được ưa chuộng nhất của Trung Quốc (hoặc hiểu là, hủy bỏ "quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn" với Trung Quốc) nếu đắc cử.

Mặt khác, mức độ tiếp xúc cao của Ấn Độ và Việt Nam phản ánh vai trò ngày càng lớn mà hai nước này đang đóng trong chuỗi cung ứng hướng tới Mỹ. Đức và Ireland cũng được đánh giá là các địa lý tiếp xúc nhiều nhất ở châu Âu, một phần do thặng dư tài khoản vãng lai lớn của họ. 

Trong khi đó, Australia và New Zealand có mức độ tiếp xúc thương mại trực tiếp thấp nhất. Mặc dù cả hai đều là đồng minh an ninh của Mỹ, họ phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc và và các nước châu Á khác về quan hệ thương mại. Trong số các quốc gia châu Âu, Croatia, Hà Lan, Ba Lan và Tây Ban Nha đối mặt với mức độ tiếp xúc thấp hơn, vì họ là các nhà nhập khẩu ròng hàng hóa và dịch vụ của Mỹ, và Mỹ chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng thương mại hàng hóa của họ. Jordan và Morocco được xem là có mức độ dễ bị tổn thương hạn chế, được hỗ trợ bởi các hiệp định thương mại song phương với Mỹ.  

An ninh: Thích nghi với một nước Mỹ cô lập hơn 

Cách tiếp cận của Mỹ đối với an ninh toàn cầu sẽ thay đổi dưới thời chính quyền Trump. EIU đánh giá mức độ tiếp xúc của quốc gia với chính sách đối ngoại "Nước Mỹ trên hết" (America first) mang tính cô lập hơn trong chỉ số phụ về an ninh của TRI. Hạng mục này bao gồm các chỉ số như sự phụ thuộc vào viện trợ quân sự của Mỹ và sự hiện diện tại địa phương của quân đội Mỹ.

Ông Trump được biết đến với niềm tin rằng các liên minh quốc phòng của Mỹ cần được cân bằng lại với các đối tác đóng góp nhiều hơn. Do đó, chi tiêu quốc phòng của một quốc gia (tính theo tỷ lệ phần trăm GDP) được đánh giá cao trong chỉ số phụ. EIU cũng xem xét doanh số bán vũ khí nước ngoài, với quan điểm rằng chi tiêu nhiều hơn cho vũ khí của Mỹ sẽ giúp quốc gia đó ít bị ảnh hưởng hơn bởi các thay đổi an ninh tiềm tàng dưới thời ông Trump.

Một số đồng minh gần gũi của Mỹ được đánh giá là có mức độ tiếp xúc an ninh cao nhất. Các đồng minh NATO ở Đông và Trung Âu, như Bulgaria, Estonia và Latvia, xếp hạng cao. Điều này sẽ gây lo ngại khi họ có thể dễ bị tổn thương nếu mối quan hệ giữa NATO và Nga xấu đi thành xung đột công khai. Đức, quốc gia có số lượng lớn quân đội Mỹ đóng quân và chi tiêu ít cho quốc phòng, đứng thứ ba; trong khi đó, mặc dù Nhật Bản chia sẻ một số đặc điểm tương tự, nước này được đánh giá là ít tiếp xúc hơn một chút do chi tiêu cao hơn cho vũ khí Mỹ. Một số quốc gia Mỹ Latin bao gồm Costa Rica và Panama nhận viện trợ quân sự của Mỹ nhưng không có hoặc có chi tiêu quốc phòng hạn chế cũng đứng đầu bảng xếp hạng.

Có một số bất ngờ trong số những quốc gia ít tiếp xúc với thay đổi chính sách an ninh. Chẳng hạn như Australia, Phần Lan, Hy Lạp và Ba Lan được đánh giá là ít bị ảnh hưởng nhất, nhờ vào chi tiêu quốc phòng cao của họ và việc mua sắm vũ khí từ Mỹ. Oman và Saudi Arabia là các đối tác quốc phòng quan trọng ở Trung Đông của Mỹ, nhưng ít chịu ảnh hưởng từ những thay đổi dưới chính quyền Trump do sự chi tiêu quân sự quá mức của chính họ.

Các quốc gia không liên kết như Ấn Độ và Singapore cũng có mức độ tiếp xúc khá thấp, bất chấp mối quan hệ quân sự gần gũi và hợp tác với Mỹ, vì họ chủ yếu dựa vào nguồn lực quốc phòng của chính mình.  

Nhập cư: Kiểm soát chặt chẽ hơn và rủi ro kinh tế 

Các nền kinh tế nhỏ hơn ở Mỹ Latin chiếm phần lớn trong chỉ số phụ về nhập cư của TRI về mức độ tiếp xúc cao. Kiều hối từ Mỹ, ví dụ, tương đương với ít nhất 15% GDP ở El Salvador, Honduras và Guatemala, cho thấy mức độ tiếp xúc kinh tế đáng kể nếu chính sách nhập cư bị thắt chặt. Tương tự như nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, ông có thể sẽ tăng cường hạn chế đối với thị thực lao động H1-B và các thị thực nhập cư khác, cắt giảm một kênh quan trọng cho nhập cư hợp pháp. Mặc dù, Ấn Độ là quốc gia nhận thị thực H1-B lớn nhất, mức độ tiếp xúc tương đối của nước này là vừa phải do dân số lớn. Hồng Kông và Singapore nằm trong top 10 nước có mức tiếp xúc nhiều nhất do số lượng lớn thị thực sinh viên được cấp cho công dân của họ (so với dân số địa phương). Các quốc gia châu Âu nổi bật trong số các quốc gia ít chịu sự tiếp xúc hơn, liên quan đến nhập cư và thay đổi biên giới, theo TRI, do tỷ lệ xuất cư để làm việc và học tập tại Mỹ tương đối hạn chế. Indonesia, với dân số Hồi giáo lớn nhất thế giới, xếp hạng là ít tiếp xúc nhất, với dòng chảy di cư của nước này tập trung nhiều hơn vào các điểm đến khác trong châu Á.  Những nhận thức rằng Mỹ đã trở nên ít thân thiện hơn với người Hồi giáo có thể đã đóng vai trò trong việc giảm dòng chảy công việc, du lịch và học tập. Ông Trump gọi các hạn chế đi lại nhắm vào 07 quốc gia được đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông là "lệnh cấm Hồi giáo".  

Đánh giá rủi ro thị trường và chiến lược giảm “rủi ro Trump”

Mức độ tiếp xúc không giống với mức độ tác động. Các chính phủ và doanh nghiệp có thể xem xét các chiến lược để quản trị rủi ro thị trường liên quan đến các thay đổi chính sách tiềm năng dưới thời ông Trump. Trong đó, chẳng hạn như với trọng tâm là tăng chi tiêu quốc phòng và tái cân bằng các mối quan hệ quốc phòng, các quốc gia như Đức và Nhật Bản cam kết tăng ngân sách quốc phòng, có thể nhận được sự đón nhận tích cực. Việc đảm bảo đáp ứng hoặc vượt qua các cam kết chi tiêu quốc phòng có thể giúp duy trì liên minh vững mạnh với Mỹ dưới thời Trump.

Về thương mại, các quốc gia có thể thực hiện các biện pháp chủ động để quản trị rủi ro thị trường, tránh trở thành mục tiêu của thuế quan trừng phạt. Một cách tiếp cận là triển khai các cơ chế mạnh mẽ để ngăn chặn việc tái xuất khẩu hàng hóa Trung Quốc sang Mỹ, nếu không, có thể phải chịu mức thuế quan cao hơn. Ngoài ra, việc mua các sản phẩm nông nghiệp và năng lượng của Mỹ theo chỉ đạo của nhà nước có thể làm giảm bớt lo ngại về thâm hụt thương mại và thể hiện cam kết cân bằng quan hệ thương mại với Mỹ.

Mặt khác, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là một chiến lược quan trọng quản trị rủi ro thị trường khác, đặc biệt là đối với các quốc gia xuất khẩu các mặt hàng nhạy cảm về mặt chính trị như thép. Bằng cách mở rộng cơ sở xuất khẩu của mình ra nhiều quốc gia khác nhau, các quốc gia này có thể giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ và giảm thiểu tác động của bất kỳ hạn chế thương mại tiềm tàng nào. Ví dụ, các nhà xuất khẩu thép có thể khám phá các thị trường mới ở Châu Á, Châu Âu và Châu Phi để giảm thiểu rủi ro do thuế quan tăng của Mỹ.

Thúc đẩy mối quan hệ gần gũi giữa lãnh đạo với lãnh đạo cũng có thể hữu ích trong việc quản trị rủi ro thị trường. Nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump cho thấy rằng quyết định của ông có thể bị ảnh hưởng bởi các tương tác với các nhà lãnh đạo khác. Như với thủ tướng Nhật Bản khi đó, Abe Shinzo, đã có thể đạt được các nhượng bộ thương mại cho đất nước của mình thông qua việc cẩn thận lấy lòng ông Trump. Cũng có khả năng rằng một số nhà lãnh đạo sẽ thấy ở ông Trump một đồng minh mà họ có thể làm việc và có thể đạt được lợi ích cho quốc gia của họ. Thủ tướng Hungary, Viktor Orban, hoặc tổng thống Argentina, Javier Milei, nổi bật như những người "Trumpists" tiềm năng trong các khu vực mà hầu hết các nhà lãnh đạo chính trị khác có thể đã xa rời.

Nhìn chung, sự trở lại của ông Trump đại diện cho một rủi ro đối với một số quốc gia, nhưng không phải đối với tất cả.  

Đánh giá rủi ro thị trường và tác động đối với Việt Nam?

Trong nhiệm kỳ tổng thống của Donald Trump từ năm 2016 đến năm 2020, quan hệ thương mại giữa Mỹ và Việt Nam đã có những thay đổi đáng kể, đánh dấu bằng cả cơ hội và thách thức đối với Việt Nam.

Về mặt tích cực, Việt Nam đã chứng kiến ​​sự gia tăng đáng kể trong xuất khẩu sang Mỹ trong nhiệm kỳ của Trump, chủ yếu là do cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung Quốc. Khi các công ty Mỹ tìm kiếm các giải pháp thay thế cho hoạt động sản xuất của Trung Quốc, Việt Nam nổi lên như một bên hưởng lợi chính. Năm 2018, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt khoảng 49.2 tỷ USD, tăng so với mức 41.6 tỷ USD năm 2017. Đến năm 2019, con số này đã tăng vọt lên 66.6 tỷ USD, nhấn mạnh vai trò ngày càng tăng của Việt Nam như một trung tâm sản xuất các mặt hàng như đồ điện tử, may mặc và nội thất.

Tác động rộng hơn của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc cũng đã thúc đẩy nhiều công ty đa quốc gia đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ, với Việt Nam trở thành lựa chọn thay thế chính cho Trung Quốc. Sự thay đổi này đặc biệt rõ ràng trong lĩnh vực công nghệ, nơi các công ty như Apple và Samsung mở rộng dấu ấn sản xuất của họ tại Việt Nam. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam sang Mỹ tăng đáng kể, góp phần vào tổng thặng dư thương mại là 81.9 tỷ đô la mà Việt Nam được hưởng với Mỹ.

Bất chấp những lợi ích này, chính quyền của Trump cũng áp thuế đối với một số hàng hóa của Việt Nam, với lý do lo ngại về mất cân bằng thương mại và thao túng tiền tệ. Cụ thể, thặng dư thương mại ngày càng tăng của Việt Nam với Mỹ trở thành một điểm gây tranh cãi. Năm 2020, thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam đạt 69.7 tỷ USD, tăng mạnh từ 55.7 tỷ đô la vào năm 2019. Chính quyền Trump coi thâm hụt thương mại lớn là không thuận lợi và thường tìm cách giảm thâm hụt thông qua thuế quan và đàm phán lại. Và, vào tháng 12/2020, Bộ Tài chính Mỹ đã dán nhãn Việt Nam là quốc gia thao túng tiền tệ, cáo buộc Việt Nam phá giá đồng tiền để giành được lợi thế thương mại không công bằng.

Như vậy, đánh giá rủi ro thị trường, một nhiệm kỳ tổng thống Trump mới có thể chứng kiến ​​sự tiếp tục hoặc leo thang của những động thái này. Mặc dù khả năng tăng thuế quan vẫn là một rủi ro, nhưng xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng có khả năng sẽ tiếp tục, mang lại lợi ích cho ngành xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam có thể cần phải điều hướng cẩn thận để tránh các biện pháp trừng phạt, chẳng hạn như trở thành mục tiêu của tình trạng mất cân bằng thương mại hoặc các hoạt động tiền tệ một lần nữa. Ngoài ra, việc tham gia các cuộc đàm phán ngoại giao để giảm bớt căng thẳng thương mại và đảm bảo các điều khoản thương mại có lợi sẽ rất quan trọng đối với sự tăng trưởng kinh tế liên tục của Việt Nam.

Nguồn: Economist Intelligence Unit