Toàn cảnh tình hình quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam

Điểm nhấn chính:

- Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn với các nhà đầu tư tư nhân toàn cầu nhờ cải thiện khung pháp lý và tham gia các hiệp định thương mại, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đầu tư vào các doanh nghiệp tư nhân.

- Thị trường Việt Nam đã chứng kiến sự gia tăng của các thương vụ đầu tư lớn từ các quỹ đầu tư tư nhân quốc tế  

Quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam

Quỹ đầu tư tư nhân là một hình thức đầu tư, trong đó các nhà đầu tư cung cấp vốn trực tiếp cho các công ty tư nhân hoặc mua lại các công ty đại chúng để chuyển đổi thành công ty tư nhân. Thông qua việc tham gia vào các quỹ đầu tư tư nhân, nhà đầu tư có thể nắm giữ cổ phần lớn, từ đó có quyền kiểm soát nhiều hơn trong các quyết định quản trị và chiến lược của công ty.

Tại Việt Nam, bức tranh về quỹ đầu tư tư nhân ngày càng trở nên hấp dẫn đối với các nhà đầu tư toàn cầu nhờ vào những cải thiện trong quy định pháp luật, quản trị và hồ sơ doanh nghiệp. Trước những năm 2000, hoạt động của quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam còn rất hạn chế do thiếu vắng các doanh nghiệp tư nhân và khung pháp lý về đầu tư tư nhân chưa rõ ràng. Phải đến khi Luật Doanh nghiệp 2005 có hiệu lực, Việt Nam mới lần đầu tiên thiết lập một khung pháp lý chung cho việc thành lập và quản lý cả doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư và củng cố niềm tin vào việc đầu tư vào các doanh nghiệp tư nhân.

Cùng với sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế, hoạt động của các quỹ đầu tư tư nhân đã bùng nổ mạnh mẽ từ nửa cuối những năm 2000. Các quỹ đầu tư tư nhân không chỉ cung cấp nguồn vốn mà còn mang lại kiến thức chuyên môn, quản lý và công nghệ từ nước ngoài, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trong nước. Điều này đã đóng góp quan trọng vào quá trình tái cấu trúc, đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam, từ đó tạo điều kiện cho các doanh nghiệp này phát triển mạnh mẽ hơn trong bối cảnh thị trường toàn cầu hóa.  

Cơ hội và thách thức của quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam

Cơ hội

Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các quỹ đầu tư tư nhân nhờ vào quá trình hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu và sự phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp trong nước. Kể từ khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2007, Việt Nam đã cam kết thực hiện những chương trình mở cửa thị trường tiên tiến. Điều này đã thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư quốc tế, với những thương vụ đầu tư lớn đầu tiên như Temasek-Minh Phú và PENM Partners-Eurowindow. Việt Nam tiếp tục tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Sự phát triển của các sàn giao dịch chứng khoán trong nước, đặc biệt là HOSE và HNX, đã mang đến một nền tảng an toàn hơn cho các nhà đầu tư tổ chức quốc tế. Việt Nam hiện đang trên lộ trình nâng cấp lên thị trường mới nổi, điều này làm gia tăng sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư tư nhân. Đồng thời, việc nới lỏng các hạn chế về sở hữu nước ngoài từ những năm 2000 đã mở rộng cánh cửa cho các nhà đầu tư quốc tế. Các quy định pháp lý, như Luật Đầu tư 2020, đã làm rõ các ngành nghề bị hạn chế và điều kiện đầu tư, giúp nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận hơn.

Sự cải thiện trong quản trị doanh nghiệp và năng lực điều hành của các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam cũng đóng vai trò quan trọng. Trước đây, nhiều doanh nghiệp Việt Nam chỉ là các công ty gia đình nhỏ, thiếu kinh nghiệm làm việc với các nhà đầu tư nước ngoài. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã phát triển với các tiêu chuẩn quản trị quốc tế, sẵn sàng đón nhận đầu tư từ các quỹ đầu tư tư nhân như một chiến lược tăng trưởng. Các quỹ đầu tư tư nhân không chỉ mang lại nguồn vốn cần thiết mà còn cung cấp các tiêu chuẩn quản trị và kiến thức chuyên môn quốc tế, giúp tối ưu hóa giá trị của doanh nghiệp.

Trong những năm đầu, các thương vụ quỹ đầu tư tư nhân chỉ là những giao dịch nhỏ lẻ. Tuy nhiên, trong 5 năm trở lại đây, các thương vụ lớn trị giá trên 100 triệu USD đã trở nên phổ biến. Một số ví dụ điển hình có thể kể đến như:

1. SK Group đầu tư vào Vingroup: Năm 2019, SK Group từ Hàn Quốc đã đầu tư 1 tỷ USD vào Vingroup, mua lại 6.1% cổ phần, tức tổng sở hữu của SK Group sau thương vụ này là 205.7 triệu cổ phiếu VIC (giá trung bình cho giao dịch là 113,000đ/cổ phiếu). Đây là một trong những khoản đầu tư vốn cổ phần tư nhân lớn nhất tại Việt Nam, được thúc đẩy bởi các mối quan tâm đa dạng của Vingroup trong lĩnh vực bất động sản, chăm sóc sức khỏe và công nghệ​.

2. KKR và Temasek đầu tư vào Vinhomes: Năm 2020, KKR và Temasek Holdings đã đầu tư hơn 650 triệu USD vào Vinhomes, thuộc Tập đoàn Vingroup. Thỏa thuận này vẫn là một trong những thỏa thuận lớn nhất trong lịch sử vốn cổ phần tư nhân của Việt Nam và nhấn mạnh sự quan tâm mạnh mẽ đến bất động sản và tiềm năng của lĩnh vực này tại Việt Nam.

3. Alibaba và Baring Private Equity Asia đầu tư vào Masan Group: Năm 2021, một tập đoàn do Alibaba Group và Baring Private Equity Asia dẫn đầu đã đầu tư 400 triệu USD vào mảng bán lẻ (The CrownX) của Masan Group. Thỏa thuận này thể hiện sự tin tưởng đáng kể vào thị trường tiêu dùng Việt Nam, đặc biệt là vào chiến lược mở rộng dấu ấn bán lẻ của Masan.

4. SCIC đầu tư vào Vietnam Airlines: Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh Vốn Nhà nước (SCIC) đã đầu tư 6,894.9 tỷ đồng (khoảng 276 - 280 triệu USD) vào Vietnam Airlines trong năm 2021, đánh dấu một trong những giao dịch lớn nhất liên quan đến các doanh nghiệp nhà nước. Động thái này nhằm thay mặt chính phủ, giúp hãng hàng không vượt qua những khó khăn về tài chính do đại dịch COVID-19 gây ra.

5. TPG Capital đầu tư vào The CrownX: Năm 2021, TPG Capital cùng với các nhà đầu tư khác đã hoàn tất thỏa thuận trị giá 350 triệu USD để mua cổ phần của The CrownX, công ty con bán lẻ tiêu dùng của Masan. Ông Danny Le, tổng GĐ Masan Group, cho biết công ty sẽ sử dụng khoản huy động vốn này để đầu tư vào sáng kiến thúc đẩy tăng trưởng và mua lại cổ phần để tăng tỉ lệ sở hữu.

Nhìn chung, đối với các doanh nghiệp Việt Nam, việc nhận vốn từ các quỹ đầu tư tư nhân không chỉ giúp tăng cường nguồn lực tài chính mà còn nâng cao tính minh bạch và bền vững trong kinh doanh, từ đó thu hút thêm nhiều nhà đầu tư toàn cầu. Những yếu tố này đã góp phần tạo nên một môi trường đầu tư hấp dẫn cho các quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam, mở ra cơ hội lớn cho cả các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Thách thức

Mặc dù thị trường đầu tư tư nhân tại Việt Nam có nhiều tiềm năng, nhưng vẫn tồn tại một số thách thức lớn đối với các quỹ đầu tư tư nhân. Một trong những khó khăn chính là cơ cấu tổ chức phức tạp của các doanh nghiệp Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp có cấu trúc sở hữu chồng chéo, liên quan đến nhiều mảng kinh doanh khác nhau, khiến việc tái cấu trúc và sắp xếp rõ ràng các mảng cần vốn đầu tư trở nên khó khăn. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải tái cấu trúc sở hữu theo hướng thân thiện hơn để thu hút sự quan tâm từ các nhà đầu tư.

Ngoài ra, chi phí vốn tăng cao cũng là một rào cản lớn đối với các quỹ đầu tư tư nhân. Sự gia tăng lãi suất và những biến động trong thị trường tráiphiếu Việt Nam vào năm 2023 đã làm cho các nhà đầu tư trở nên thận trọng hơn, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp có dòng tiền âm hoặc phụ thuộc nhiều vào vay nợ để duy trì tăng trưởng. Điều này dẫn đến việc các nhà đầu tư tập trung hơn vào những công ty có khả năng tài chính bền vững, làm giảm số lượng các thương vụ đầu tư tiềm năng.

Thêm vào đó, sự sụt giảm trong định giá doanh nghiệp cũng làm cho nhiều doanh nghiệp trì hoãn kế hoạch gọi vốn, gây khó khăn cho các quỹ đầu tư tư nhân trong việc tìm kiếm các cơ hội chất lượng. Theo khảo sát của Grant Thornton, có tới 58% nhà đầu tư vào năm 2023 dự báo rằng định giá sẽ tiếp tục giảm trong năm tới do chi phí vốn tăng và triển vọng tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Cuối cùng, sự cẩn trọng trong việc chọn lựa các thương vụ đầu tư đã trở thành xu hướng khi nhiều kế hoạch kinh doanh bị ảnh hưởng bởi các yếu tố kinh tế vĩ mô, khiến kỳ vọng về hiệu quả hoạt động không được đáp ứng. Mặc dù có nhiều cơ hội trên thị trường, nhưng chỉ một số ít thương vụ đạt đủ tiêu chuẩn về chất lượng để đầu tư, tạo thêm thách thức cho các quỹ đầu tư tư nhân khi ra quyết định.

Những thách thức này đòi hỏi các quỹ đầu tư tư nhân phải có chiến lược linh hoạt, tìm kiếm các cơ hội đầu tư phù hợp và sẵn sàng đối mặt với môi trường kinh doanh đầy biến động hiện nay.  

Xu hướng đầu tư tư nhân tại Việt Nam

Thị trường quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực trong thời gian tới. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo Việt Nam sẽ nằm trong top 20 nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới vào năm 2024, là điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các quỹ nội địa, mặc dù có những trở ngại kinh tế, nhưng các doanh nghiệp trong nước vẫn đang bước vào thị trường để huy động các quỹ mới  

Ban đầu, phần lớn các giao dịch quỹ đầu tư tư nhân tại Việt Nam chủ yếu liên quan đến các quỹ trong nước nhờ vào sự am hiểu sâu sắc về thị trường nội địa. Một số thương vụ tiêu biểu trong giai đoạn này có thể kể đến như Indochina Capital – Hoàng Quân (2006), Mekong Capital – MobileWorld (2007), và VinaCapital – PNJ (2008).

Tuy nhiên, theo thời gian, ngày càng có nhiều công ty quỹ đầu tư tư nhân quốc tế bước chân vào Việt Nam, thành lập các đội ngũ đầu tư chuyên biệt và xây dựng mạng lưới cố vấn tại chỗ nhằm thiết lập dấu ấn của họ tại thị trường này. Mặc dù các quỹ trong nước vẫn hoạt động tích cực, nhưng các quỹ đầu tư tư nhân toàn cầu với tiềm lực tài chính mạnh hơn đang ngày càng chiếm ưu thế trong các thương vụ lớn. Đáng chú ý là sự hồi phục của các giao dịch lớn với sự tham gia của các quỹ đầu tư tư nhân quốc tế. Một số ví dụ điển hình bao gồm khoản đầu tư 100 triệu USD của Growtheum Capital Partners vào IDP, 250 triệu USD của Bain Capital vào Masan, và 120 triệu USD của KKR vào EQuest. Những thương vụ này đã làm gia tăng sự sôi động cho thị trường. Đặc biệt, khoản đầu tư của Bain Capital vào Masan đánh dấu thương vụ đầu tiên của quỹ này tại Việt Nam, thể hiện sự quan tâm ngày càng lớn từ các nhà đầu tư Mỹ sau khi quan hệ giữa hai chính phủ được nâng cấp lên Đối tác Chiến lược Toàn diện.

Bên cạnh đó, xu hướng các thương vụ đa ngành nghề cũng đang gia tăng, thể hiện qua các giao dịch lớn trong nhiều lĩnh vực. Các quỹ đầu tư tư nhân đang có cái nhìn sâu sắc hơn về tiềm năng của thị trường Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội phát triển cho thị trường M&A và mở rộng quy mô các thương vụ so với những năm trước.

Các quỹ đầu tư tư nhân lớn như KKR và Warburg Pincus đang cân nhắc thực hiện các thương vụ đầu tư lớn hơn. KKR đã đầu tư vào Medical Saigon Group. Trong khi Warburg Pincus, quỹ đầu tư đã rót tổng cộng 2 tỷ USD vào Việt Nam, vừa công bố khoản đầu tư vào Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á. Thỏa thuận hợp tác liên doanh giữa hai bên được ký kết vào sáng ngày 15/04/2024, tuy nhiên, số tiền đầu tư cụ thể không được tiết lộ. Trước đó, vào năm 2023, Warburg Pincus đã đánh giá Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á là một dự án đầu tư tiềm năng.  Những khoản đầu tư này không chỉ củng cố thị trường chăm sóc sức khỏe mà còn thúc đẩy sự phát triển của nhiều lĩnh vực khác.

Cuối cùng, sự gia tăng hợp tác quốc tế và sự tập trung vào các ngành mới nổi như fintech, logistics, và chuyển đổi số được dự báo sẽ là điểm nhấn quan trọng trong những năm tới. Các quỹ đầu tư tư nhân quốc tế không chỉ mang đến nguồn vốn mà còn hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nâng cao tiêu chuẩn quản trị và phát triển bền vững trong dài hạn.