Dự phóng tài chính và phương pháp dự phóng tài chính

Điểm nhấn chính:

- Dự phóng tài chính là quá trình sử dụng dữ liệu quá khứ để dự phóng tình hình tài chính trong tương lai của doanh nghiệp.

- Dự phóng tài chính là những giả định có cơ sở và có rủi ro khi dựa vào dữ liệu và phương pháp không thể bao gồm các biến số nhất định.

- Dự phóng tài chính và phương pháp dự phóng tài chính là một phần của phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp

Dự phóng tài chính là gì?

Dự phóng tài chính là quá trình phỏng đoán có cơ sở tình hình tài chính của công ty trong tương lai bằng phân tích tình hình tài chính công ty và sử dụng dữ liệu lịch sử, chẳng hạn như doanh thu, dòng tiền, chi phí hoặc tài sản, nợ. Dự phóng tài chính rất quan trọng vì nó cung cấp thông tin cho việc ra quyết định kinh doanh của doanh nghiệp ví dụ lập ngân sách, kế hoạch chiến lược và mục tiêu phát triển. Nó cũng giúp cho các nhà quản lý doanh nghiệp có một mục tiêu cụ thể để luôn hướng đến và tránh đi lệch với mục tiêu ban đầu.

Thông thường, người ta dự phóng báo cáo thu nhập để hỗ trợ việc ra quyết định, tuy nhiên, trong một mô hình tài chính hoàn chỉnh, cả ba báo cáo tài chính đều được dự phóng, bao gồm bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Mỗi loại báo cáo dự phóng tài chính đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định mức độ chú ý dành cho các khoản mục riêng lẻ.

Phương pháp dự phóng tài chính trong phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp

Có nhiều phương pháp khác nhau để thực hiện dự phóng tài chính doanh nghiệp. Tất cả các phương pháp đều thuộc một trong hai cách tiếp cận tổng quát: định tính và định lượng.

A. Phương pháp dự phóng định lượng

1. Phương pháp Phần trăm doanh thu

Các báo cáo dự phóng nội bộ thường được tạo ra bằng cách sử dụng phần trăm dự phóng dựa trên doanh thu. Phương pháp này tính toán các số liệu tài chính trong tương lai bằng cách dự phóng chi tiết các hạng mục liên quan đến quá trình tạo ra doanh thu dưới dạng phần trăm tổng doanh thu. Ví dụ, giá vốn hàng bán có khả năng tăng tỷ lệ thuận với doanh thu, việc áp dụng ước tính tốc độ tăng trưởng giống nhau cho mỗi mục giá vốn và doanh thu là điều hợp lý.

Để dự phóng phần trăm doanh thu, bạn cần phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp và  chia nhỏ doanh thu theo từng dòng sản phẩm chính, hay thị trường chính , sau đó giả sử con số phần trăm đó sẽ không thay đổi và dùng nó để dự phóng cho xu hướng trong tương lai. Ví dụ, nếu giá vốn hàng bán trước đây chiếm 30% doanh thu, hãy giả định xu hướng đó sẽ tiếp tục trong thời gian hoạt động sắp tới.

2. Phương pháp đường thẳng

Phương pháp đường thẳng giả định tốc độ tăng trưởng của công ty sẽ không đổi so với trước đây. Dự phóng doanh thu trong tương lai bằng cách nhân doanh thu năm trước của công ty với tốc độ tăng trưởng của công ty. Ví dụ, nếu tốc độ tăng trưởng của năm trước là 12% thì dự phóng đường thẳng giả định rằng nó sẽ tiếp tục tăng 12% trong năm tới.

Mặc dù dự phóng theo phương pháp đường thẳng là phương pháp đơn giản, tuy nhiên, nó không tính đến biến động của các yếu tố vĩ mô hay vấn đề bên trong doanh nghiệp và có khả năng không phản ánh khả năng đúng tăng trưởng của công ty trong tương lai. 

3. Phương pháp đường trung bình động

Đường trung bình động là phương pháp lấy mức trung bình - hoặc mức trung bình có trọng số của các giai đoạn trước⁠ để dự phóng cho tương lai. Phương pháp này bao gồm việc kiểm tra chặt chẽ hơn các thay đổi ở nhiều cấp độ khác nhau của doanh nghiệp, nó thường có lợi hơn cho việc dự phóng ngắn hạn. Ví dụ, bạn có thể sử dụng nó để dự phóng doanh số bán hàng của tháng tiếp theo bằng cách lấy trung bình của quý trước.

Phương pháp đường trung bình động có thể giúp ước tính một số số liệu. Mặc dù nó được áp dụng phổ biến nhất cho giá cổ phiếu trong tương lai nhưng nó cũng được sử dụng để ước tính doanh thu trong tương lai.

Công thức tính trung bình động:

A1+A2+A3…/N

Trong đó:

- A = Trung bình trong một khoảng thời gian

- N = Tổng số thời kỳ

Giả sử bạn quản lý một cửa hàng thời trang và bạn muốn dự đoán doanh số bán hàng hàng tháng trong tương lai dựa trên dữ liệu lịch sử của 12 tháng gần đây. Dữ liệu lịch sử của bạn như sau: (ĐV: triệu đồng)

Bây giờ, bạn muốn dự đoán doanh số bán hàng cho 2 tháng tiếp theo. Bạn sẽ sử dụng phương pháp đường trung bình động với một số kỳ vọng là 3 tháng. Điều này nghĩa là bạn sẽ tính trung bình của doanh số bán hàng của 3 tháng trước đó để dự đoán doanh số bán hàng trong các tháng tiếp theo.

- Tháng 1: Không có đường trung bình động vì không có dữ liệu trước đó.

- Tháng 2: Đường trung bình động = (10)/1 = 10

- Tháng 3: Đường trung bình động = (10 + 11)/2 = 10.5

- Tháng 4: Đường trung bình động = (10 + 11 + 12)/3 = 11

Tiếp tục tính toán đường trung bình động cho các tháng tiếp theo, bạn có thể tính doanh số bán hàng cho tháng 1 và tháng 2 của năm sau là:

- Tháng 1 năm sau: Dự đoán = Đường trung bình động của 3 tháng gần nhất = 13.2

- Tháng 2 năm sau: Dự đoán = Đường trung bình động của 3 tháng gần nhất = 13.3

Phương pháp đường trung bình động đơn giản nhưng hiệu quả để dự phóng tài chính trong trường hợp có phân tích tình hình tài chính công ty và có dữ liệu lịch sử và các xu hướng tương đối ổn định. Tuy nhiên, nó có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều biến động lớn trong dữ liệu. Bạn cũng nên sử dụng mức trung bình có trọng số để nhấn mạnh các giai đoạn gần đây có thể làm tăng độ chính xác của phương pháp dự phóng trung bình động.

4. Phương pháp hồi quy tuyến tính đơn bội

Hồi quy tuyến tính đơn bội giúp dự phóng các số liệu dựa trên mối quan hệ giữa hai biến⁠: phụ thuộc và độc lập. Biến phụ thuộc đại diện cho số tiền dự phóng, trong khi biến độc lập là yếu tố ảnh hưởng đến biến phụ thuộc.

Phương trình hồi quy tuyến tính đơn bội là:

y = ax + b

Trong đó:

- y⁠ = Biến phụ thuộc⁠ (con số dự phóng)

- a = Độ dốc của đường hồi quy

- x = Biến độc lập

- b = hệ số chặn Y

Giả sử bạn quản lý một cửa hàng thời trang trực tuyến và bạn muốn dự đoán doanh số bán hàng cho tháng tiếp theo dựa trên số lượt truy cập trang web của cửa hàng. Trong trường hợp này, bạn sử dụng chỉ một biến độc lập là số lượt truy cập trang web (x) để dự đoán doanh số bán hàng (y).

Dữ liệu số liệu thực tế của bạn trong vòng 2 tháng gần đây như sau:

- Số lượt truy cập trang web: 16000, 11000.

- Doanh số bán hàng hàng tháng (đơn vị tỷ đồng): 40, 28.

Để dự phóng doanh thu cho những tháng tiếp theo, đầu tiên, bạn hãy xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính đơn bội có dạng như sau: y = ax + b

Trong đó (x) là số lượng truy cập trang web và (y) là doanh số bán hàng hàng tháng. Lần lượt thay thế (x) và (y) và phương trình trên, bạn có thể tính ra hệ số (a) và (b). Từ đó, bạn có thể sử dụng phương trình này để dự phóng cho doanh số ở những tháng tiếp theo.

Tuy nhiên, tốt nhất là bạn nên sử dụng các phần mềm, công cụ thống kê, kéo dài thêm số liệu lịch sử và so sánh nó với các giá trị doanh số bán hàng thực tế để có ước tính chính xác nhất.

5. Phương pháp hồi quy tuyến tính đa bội

Phương pháp này được phát triển dựa trên phương pháp hồi quy tuyến tính đơn bội và được sử dụng khi có hai hoặc nhiều biến ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Điều này cho phép dự phóng chính xác hơn vì nó tính đến một số biến số cuối cùng ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp.

Để dự phóng bằng phương pháp hồi quy tuyến tính bội, mối quan hệ tuyến tính phải tồn tại giữa các biến phụ thuộc và biến độc lập. Ngoài ra, các biến độc lập không thể có mối tương quan chặt chẽ đến mức không thể biết được biến nào tác động đến biến phụ thuộc.

B. Phương pháp dự phóng định tính

7. Phương pháp Dehphi

Phương pháp dự phóng Delphi liên quan đến thăm dò ý kiến chung của các chuyên gia phân tích điều kiện thị trường rồi tổng hợp thành bản dự phóng cho công ty. Theo đó, người điều phối sẽ liên hệ với các chuyên gia đó bằng bảng câu hỏi, yêu cầu dự đoán về hiệu quả kinh doanh dựa trên kinh nghiệm và kiến thức của họ.

8. Phương pháp nghiên cứu thị trường

Nghiên cứu thị trường là điều cần thiết cho việc lập kế hoạch tổ chức. Nó giúp các nhà lãnh đạo doanh nghiệp có được cái nhìn toàn diện về thị trường dựa trên sự cạnh tranh, điều kiện biến động và mô hình tiêu dùng. Nó cũng rất quan trọng đối với các công ty khởi nghiệp khi không có sẵn dữ liệu lịch sử.

Một vài lưu ý về phân tích tình hình tài chính công ty và dự phóng tài chính

Dự phóng tài chính và phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp rất quan trọng đối với các doanh nghiệp vì nó cho phép doanh nghiệp lập kế hoạch sản xuất, tài chính và các chiến lược khác một cách hiệu quả. Mỗi doanh nghiệp sẽ có một cách tiếp cận khác nhau để dự phóng tình hình tài chính của mình. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đều có một mức độ phù hợp, hiệu quả và hạn chế khác nhau. Mặc dù phương pháp dự phóng định tính mang lại sự đơn giản, nhanh chóng và có thể áp dụng trong các tình huống không có đủ dữ liệu hoặc khi mô hình toán học phức tạp không cần thiết, tuy nhiên phương pháp này phụ thuộc nhiều vào ý kiến cá nhân và không có tính chính xác cao như một số phương pháp dự đoán khác. Phương pháp định lượng đòi hỏi nhiều thời gian và nguồn lực hơn, nhưng chúng có thể tính đến các thay đổi khác nhau của thị trường và doanh nghiệp một cách cụ thể và chính xác hơn.

Không một phương pháp nào có thể mang lại một dự phóng hoàn hảo cho tương lai, chúng ta nên kết hợp cả phương pháp định tính và định lượng trong quá trình dự phóng tài chính để có cái nhìn toàn diện hơn về bức tranh kinh doanh trong tương lai. Đồng thời, dự phóng cũng nên được so sánh với những gì thực sự xảy ra để có thể điều chỉnh một số giả định cho phù hợp.