Lạm phát có là hình thức đánh thuế của Chính phủ?

Điểm nhấn chính: 

- Lạm phát là sự gia tăng trong mặt bằng giá chung của nền kinh tế theo thời gian. 

- Nhiều cuộc tranh luận cho rằng lạm phát là một hình thức đánh thuế ẩn của Chính phủ.   

Lạm phát là thuế vô hình 

Lạm phát chính là kẻ thù lớn nhất và nguy hiểm nhất của nền kinh tế thế giới. Trước đây người ta không tin rằng lạm phát là một hình thức đánh thuế. Tuy nhiên, vào thế kỷ 20, dựa trên các cuộc thảo luận giữa các nhà kinh tế, ít nhiều người ta đã đồng ý rằng lạm phát là một dạng thuế ẩn, bị ẩn vì chúng ta không thấy dòng tiền chảy ra từ túi mình. Mặc dù tiền có thể chưa rời khỏi túi của chúng ta nhưng giá trị của nó, tức là sức mua, đã rời đi. 

Lạm phát làm giảm sức mua và làm cho con người ta nghèo hơn, nó còn đóng vai trò phân phối lại sức mua của các doanh nghiệp và hộ gia đình cho Chính phủ. Bằng cách chi phối nguồn cung tiền, Chính phủ có thể làm cho dòng tiền chảy ngược vào túi của mình, bù đắp cho những khoản chi tiêu thâm hụt. Vậy lạm phát có phải là một loại thuế mà Chính phủ tạo ra để thu tiền từ người dân? Hãy cùng Tititada tìm hiểu qua bài viết này!   

Lạm phát bắt nguồn từ đâu? 

Lạm phát là do in thêm tiền! Điều này rất dễ hiểu! Chúng ta biết rằng, lạm phát là sự gia tăng giá trong một nền kinh tế theo thời gian. Lạm phát xảy ra khi tổng lượng chi tiêu bằng tiền của nền kinh tế tăng với tốc độ nhanh hơn mức tăng tổng sản lượng thực tế. Theo lý thuyết cung và cầu, khi cầu nhiều hơn cung, chắc chắn điểm cân bằng giữa cung và cầu sẽ dịch chuyển lên vị trí cân bằng mới, tại đó cung và cầu lại cân bằng, hậu quả là giá cả của nền kinh tế tăng lên. Do đó, lạm phát là sự gia tăng cung tiền mà không tăng lượng cung của hàng hóa và dịch vụ tương ứng.    

Tại sao Chính phủ lại tạo ra lạm phát? 

Như đã đề cập, lạm phát xuất phát từ gia tăng cung tiền. Vậy tại sao Chính phủ lại in ra quá nhiều tiền trong khi nó tạo ra lạm phát và làm cho cuộc sống người dân trở nên khốn khổ hơn? Đó là bởi vì chi tiêu của Chính phủ luôn cao hơn số tiền mà họ kiếm được và hậu quả là ngân sách Chính phủ sẽ thâm hụt theo thời gian. Ở nhiều nước như Nhật Bản và các nước ở châu Âu, mức thâm hụt này đã tăng vọt. Nếu không có tiền để trả nợ thì làm sao Chính phủ đó có thể tồn tại được. Đó chính là lúc Chính phủ quyết định in tiền! 

Vậy tại sao Chính phủ không thắt chặt chi tiêu, hay ban hành quyết định tăng thu thuế để bù đắp cho khoản thâm hụt này? Thứ nhất, người dân không thích đóng thuế, đặc biệt là ở một mức thuế cao hơn. Mỗi một đồng tiền họ đóng thuế là một đồng tiền mà họ không có để tiêu dùng cá nhân. Nếu Chính phủ quyết định thu thuế cao hơn, lâu dần người dân sẽ sinh ra bất bình và phản đối với chính sách này, các cuộc biểu tình, phản động có thể xảy ra để giảm mức thuế suất. Thứ hai, không có một Chính phủ nào ưa chuộng việc cắt giảm chi tiêu. Vì rất nhiều tiền của Chính phủ được chi cho các chương trình phúc lợi xã hội, cắt giảm chi tiêu có thể dẫn đến giảm chất lượng và khả năng cung cấp các dịch vụ này, ảnh hưởng đến sự hài lòng của người dân. Ngoài ra, cắt giảm chi tiêu còn có thể gây ra suy thoái kinh tế, bởi nếu Chính phủ giảm đầu tư vào hạ tầng hoặc các chương trình kích thích tăng trưởng kinh tế, điều này có thể dẫn đến sự suy giảm của nền kinh tế và thất nghiệp.  

Khi Chính phủ in thêm tiền, người dân không phải đóng thuế, và Chính phủ cũng không cần phải cắt giảm chi tiêu của mình, nhưng kết quả là đồng tiền không còn giá trị như trước đây. Khi Chính phủ tạo ra tiền mới và chi tiêu nó, tác động lên giá cả cũng như việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ không khác gì một nhà làm tiền giả tư nhân.   

Liệu lạm phát là thuế vô hình của Chính phủ? 

Nhà kinh tế học đoạt giải Nobel Milton Friedman từng nhận định: “Lạm phát là hình thức thuế duy nhất có thể được đánh mà không cần bất kỳ luật nào”. Khác với các loại thuế thông thường phải được quốc hội thông qua và chịu sự giám sát công khai, lạm phát không cần quy trình lập pháp, nhưng vẫn âm thầm làm xói mòn sức mua của người dân. Theo cách nhìn này, lạm phát là thuế vô hình – một cơ chế ngầm mà Chính phủ có thể sử dụng để khai thác tài chính từ công chúng thông qua việc giảm giá trị tiền tệ, khiến mọi hàng hóa và dịch vụ trở nên đắt đỏ hơn.  

Về bản chất, mỗi lần người dân chi tiêu trong môi trường lạm phát, họ đang "trả thêm" cho cùng một lượng hàng hóa mà không nhận được bất kỳ giá trị gia tăng nào—tương tự như một loại thuế gián tiếp đánh vào toàn bộ nền kinh tế. Tuy nhiên, không thể đơn giản cho rằng Chính phủ cố tình in tiền vì mục đích cá nhân. Trên thực tế, nhiều khoản chi tiêu khổng lồ phát sinh từ các chương trình phúc lợi xã hội với mục tiêu tái phân phối của cải nhằm đạt tới bình đẳng kinh tế.  

Việc mở rộng tín dụng và bơm tiền vào nền kinh tế giúp Chính phủ tài trợ cho những nhóm đối tượng được coi là "xứng đáng hơn", nhưng cũng đồng thời tạo ra rủi ro lạm phát. Tác động của lạm phát đến kinh tế vì thế rất đa chiều: nó có thể hỗ trợ tăng trưởng trong ngắn hạn, song nếu không kiểm soát chặt chẽ, sẽ dẫn đến mất ổn định vĩ mô, suy giảm niềm tin, và thiệt hại trực tiếp đến thu nhập thực tế của người dân. 

Cuối cùng, dù lạm phát thường được coi là một hiện tượng tiền tệ do các yếu tố kinh tế thúc đẩy, chứ không phải một hình thức thuế có chủ ý, thì lạm phát là thuế vô hình vẫn là một cách hiểu phản ánh đúng bản chất phân phối lại gánh nặng tài chính một cách âm thầm và khó kiểm soát. Do đó, Chính phủ cần quản lý lạm phát một cách thận trọng để cân bằng giữa mục tiêu điều tiết kinh tế và bảo vệ phúc lợi người dân.