Risk-free rate - Lãi suất phi rủi ro

Điểm nhấn chính:

- Lãi suất phi rủi ro là mức lợi nhuận giả định cho một khoản đầu tư không có rủi ro.

- Nhà đầu tư thường không chấp nhận rủi ro nếu mức lợi nhuận tiềm năng không vượt quá lãi suất phi rủi ro.  

Lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro là tỷ lệ lợi nhuận lý thuyết của một khoản đầu tư không có rủi ro. Tỷ lệ này thể hiện mức lãi suất mà nhà đầu tư kỳ vọng từ một khoản đầu tư hoàn toàn không có rủi ro trong một khoảng thời gian xác định.

Lãi suất phi rủi ro "thực tế" có thể được tính bằng cách trừ tỷ lệ lạm phát hiện tại từ lợi suất của trái phiếu Kho bạc phù hợp với thời gian đầu tư.  

Hiểu về lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro là mức lợi nhuận tối thiểu mà nhà đầu tư kỳ vọng từ bất kỳ khoản đầu tư nào, bởi họ sẽ không chấp nhận rủi ro bổ sung nếu mức lợi nhuận tiềm năng không vượt qua tỷ lệ này. Khi xác định lãi suất phi rủi ro đại diện, cần xem xét điều kiện thị trường địa phương của nhà đầu tư, bởi lãi suất âm có thể làm phức tạp vấn đề.

Cần lưu ý rằng một lãi suất phi rủi ro thực sự không tồn tại vì ngay cả những khoản đầu tư an toàn nhất cũng mang một mức độ rủi ro nhất định.

Các quốc gia và khu vực khác nhau sử dụng các tiêu chuẩn khác nhau làm đại diện cho lãi suất phi rủi ro. Đối với các nhà đầu tư tại Hoa Kỳ, trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn 3 tháng là một đại diện phổ biến do rủi ro chính phủ Mỹ vỡ nợ là rất thấp. Quy mô thị trường lớn và tính thanh khoản cao cũng tăng cường sự nhận thức về an toàn của nó.

Các nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ tài sản không tính theo đô la Mỹ phải đối mặt với rủi ro tỷ giá khi đầu tư vào trái phiếu Kho bạc Mỹ. Dù có thể giảm rủi ro này thông qua hợp đồng kỳ hạn hoặc quyền chọn tiền tệ, nhưng nó vẫn ảnh hưởng đến lợi nhuận tổng thể.

Tại các khu vực khác, trái phiếu chính phủ ngắn hạn từ các quốc gia như Đức và Thụy Sĩ được coi là đại diện cho lãi suất phi rủi ro đối với những người sử dụng đồng euro hoặc franc Thụy Sĩ. Ngược lại, các nhà đầu tư tại các quốc gia có xếp hạng tín dụng yếu hơn như Bồ Đào Nha hoặc Hy Lạp có thể chọn trái phiếu Đức để tránh rủi ro tiền tệ.

Tại Việt Nam, chuẩn lãi suất phi rủi ro có thể là lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 5 năm, 10 năm, v.v. tùy mục đích, được công bố tại trang thông tin của Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA).  

Tầm quan trọng của lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực tài chính, là nền tảng cho việc mô hình hóa tài chính, đầu tư và định giá. Là một tỷ lệ tham chiếu, nó tạo ra tiêu chuẩn để so sánh lợi nhuận từ các khoản đầu tư khác. Trong các mô hình định giá như phân tích dòng tiền chiết khấu, lãi suất phi rủi ro được sử dụng làm tỷ lệ chiết khấu để xác định giá trị hiện tại của dòng tiền trong tương lai.

Ngoài ra, lãi suất phi rủi ro còn ảnh hưởng đến các công cụ tài chính như trái phiếu, và chứng khoán phái sinh. Tỷ lệ này cũng giúp các công ty đánh giá tỷ suất sinh lợi đòi hỏi từ các dự án đầu tư và xác định cơ cấu vốn tối ưu dựa trên lợi nhuận có thể đạt được nếu không tính tới rủi ro.

Cuối cùng, lãi suất phi rủi ro có ý nghĩa quan trọng với nhà đầu tư. Bằng cách so sánh lợi nhuận kỳ vọng của một khoản đầu tư với tỷ lệ lợi nhuận không rủi ro, nhà đầu tư có thể đánh giá liệu lợi nhuận tiềm năng có xứng đáng với mức rủi ro hay không.

Ví dụ, nếu lãi suất phi rủi ro là 5%, nhà đầu tư có thể xem xét họ sẵn sàng chấp nhận bao nhiêu rủi ro để đạt lợi nhuận 7%, và liệu điều này có thay đổi nếu tỷ lệ phi rủi ro chỉ là 2%.  

Yếu tố ảnh hưởng đến lãi suất phi rủi ro

Lãi suất phi rủi ro chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, khiến nó trở thành một chỉ số biến động. Các yếu tố chính bao gồm:

- Chính sách tiền tệ: Ngân hàng trung ương điều chỉnh lãi suất phi rủi ro thông qua các quyết định chính sách, đặc biệt là thay đổi lãi suất. Ví dụ, tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát hoặc hạ nhiệt nền kinh tế thường làm tăng tỷ lệ phi rủi ro. Ngược lại, giảm lãi suất để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sẽ hạ thấp tỷ lệ này.

- Điều kiện kinh tế: Các chỉ số vĩ mô như tăng trưởng GDP, lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp và niềm tin người tiêu dùng ảnh hưởng mạnh đến lãi suất phi rủi ro. Tăng trưởng kinh tế mạnh và tỷ lệ thất nghiệp thấp thường dẫn đến tỷ lệ cao hơn, trong khi suy thoái hoặc tăng trưởng yếu khiến tỷ lệ giảm do các biện pháp can thiệp của ngân hàng trung ương.

- Kỳ vọng lạm phát: Dự đoán về lạm phát ảnh hưởng đến lợi nhuận thực của các tài sản không rủi ro. Nhà đầu tư đòi hỏi bù đắp cao hơn để bảo vệ sức mua, dẫn đến lãi suất phi rủi ro tăng khi kỳ vọng lạm phát tăng.

- Cung và cầu đối với trái phiếu chính phủ: Lãi suất phi rủi ro thường gắn liền với lợi suất trái phiếu chính phủ, được coi là các khoản đầu tư rủi ro thấp. Tăng cầu đối với các trái phiếu này có thể đẩy giá lên và lợi suất xuống, làm giảm lãi suất phi rủi ro, và ngược lại.

- Tâm lý thị trường và khẩu vị rủi ro: Niềm tin của nhà đầu tư và mứcđộ chấp nhận rủi ro ảnh hưởng đến lãi suất phi rủi ro. Trong thời kỳ bất ổn, cầu đối với tài sản phi rủi ro tăng, làm giảm lợi suất và tỷ lệ lợi nhuận không rủi ro.    

Hạn chế của lãi suất phi rủi ro

Mặc dù lãi suất phi rủi ro là một khái niệm quan trọng trong phân tích tài chính, nó vẫn tồn tại một số hạn chế mà nhà đầu tư và nhà phân tích cần cân nhắc:

-  Lãi suất phi rủi ro giả định rằng không có rủi ro nào liên quan, tức là nó phản ánh lợi nhuận mà nhà đầu tư có thể đạt được mà không phải chịu bất kỳ rủi ro nào. Tuy nhiên, trong thực tế, tất cả các khoản đầu tư đều mang một mức độ rủi ro nhất định, dù rất nhỏ. Ngay cả các thực thể được coi là an toàn nhất, như chính phủ, cũng có thể đối mặt với thất bại trong những tình huống không lường trước được.

- Lãi suất phi rủi ro bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như chính sách tiền tệ, điều kiện kinh tế và tâm lý nhà đầu tư. Những yếu tố này có thể làm thay đổi lãi suất phi rủi ro theo thời gian, khiến nó khó trở thành một tiêu chuẩn ổn định trong phân tích tài chính dài hạn. Ngoài ra, lạm phát làm giảm sức mua của tiền tệ, dẫn đến tỷ lệ phi rủi ro thực tế (đã điều chỉnh theo lạm phát) thấp hơn tỷ lệ danh nghĩa.

- Lãi suất phi rủi ro thay đổi giữa các quốc gia và các loại tiền tệ. Ví dụ, tỷ lệ ở Hoa Kỳ có thể khác với ở Nga do sự khác biệt về điều kiện kinh tế, chính sách tiền tệ và rủi ro địa chính trị. Việc áp dụng một tỷ lệ duy nhất trên toàn cầu có thể không phản ánh đúng rủi ro của từng thị trường hoặc khu vực.

- Các đại diện của lãi suất phi rủi ro, như đã đề cập, có thể không hoàn toàn phản ánh rủi ro thanh khoản. Trong thời kỳ khủng hoảng tài chính hoặc căng thẳng thị trường, nguồn cung các tài sản này có thể giảm, khiến giá tăng và lợi suất giảm mạnh. Điều này có thể gây ra sự biến động trong lãi suất phi rủi ro.