Những điều bạn cần biết về Báo cáo tài chính

Điểm nhấn chính:

- Hiểu cách đọc báo cáo tài chính công ty là kỹ năng quan trọng trong việc ra quyết định đầu tư.

- Báo cáo tài chính công ty bao gồm: bảng cân đối kế toán, báo cáo lãi lỗ, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và thuyết minh báo cáo tài chính.

- Nhà đầu tư cũng nên xem xét các thông tin nằm ngoài báo cáo tài chính công ty có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận của công ty, chẳng hạn như tình hình nền kinh tế.

Việc giải thích và phân tích báo cáo tài chính bao gồm các bảng cân đối kế toán, báo cáo lãi lỗ (hay báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh) và báo cáo lưu chuyển tiền tệ sẽ giúp nhà đầu tư đánh giá được tình hình tài chính của công ty và là cơ sở cho quyết định đầu tư của mình.

Hầu hết các nhà đầu tư đều muốn thận trọng với khoản đầu tư của mình, do vậy việc tìm kiếm các công ty chất lượng có bảng cân đối kế toán lành mạnh, thu nhập ổn định và dòng tiền dương là điều vô cùng quan trọng.

Đối với việc phân tích báo cáo tài chính cho mục đích đầu tư, các báo cáo tài chính được sử dụng là bảng cân đối kế toán, báo cáo lãi lỗ và báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Báo cáo vốn chủ sở hữu của cổ đông và lợi nhuận giữ lại của công ty hiếm hoặc thậm chí là không được sử dụng ở Việt Nam.

Nhà đầu tư và cả những nhà phân tích, thường dành phần lớn sự chú ý đến báo cáo lãi lỗ và bảng cân đối kế toán, mà thường bỏ qua các thông tin từ báo cáo lưu chuyển tiền tệ mặc dù nó cũng không kém phần quan trọng.

1. Những gì đằng sau các con số

Các con số trong báo cáo tài chính công ty phản ánh hoạt động kinh doanh, sản phẩm, dịch vụ và tác động của các sự kiện vĩ mô lên công ty. Những con số này và chỉ số tài chính được tính toán từ các con số này sẽ dể hiểu hơn nếu bạn có thể hiểu về hoạt động của công ty.

Ví dụ: trước khi bắt đầu để tâm đến các con số, bạn hãy tìm hiểu về hoạt động kinh doanh của công ty, các sản phẩm/dịch vụ cốt lõi mà công ty cung cấp, khách hàng chính, chi phí sản xuất chính của công ty.

2. Sự đa dạng trong cách lập báo cáo tài chính công ty

Có khá nhiều các bài báo và sách viết về việc cách ghi nhận của báo cao tài chính.  Các nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm có thể lúng túng nếu gặp phải một báo cáo được lập khác với khuôn mẫu "điển hình".

Bản chất đa dạng vốn có trong hoạt động kinh doanh dẫn đến sự đa dạng trong cách trình bày của các báo cáo tài chính. Điều này đặc biệt đúng với bảng cân đối kế toán; còn báo cáo lãi lỗ và báo cáo lưu chuyển tiền tệ ít gặp hiện tượng này hơn.

3. Các thuật ngữ tài chính khó nhớ

Chưa nắm hết được hết tất cả các thuật ngữ liên quan đến báo cáo tài chính phần lớn sẽ gây khó khăn cho các nhà đầu tư khi đọc các bút toán trong báo cáo, đặc biệt là các nhà đầu tư mới bắt đầu. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể cải thiện bằng cách sử dụng một cuốn từ điển tài chính có thể hỗ trợ.

4. Kế toán là nghệ thuật chứ không phải là khoa học

Việc thể hiện tình hình tài chính của một công ty, thông qua các báo cáo tài chính công ty, chịu tác động bởi các ước tính và đánh giá của ban quản trị. Trong trường hợp tốt nhất, ban quản trị có thể trung thực và công tâm tuyệt đối, trong khi các kiểm toán viên độc lập có những tiêu chuẩn khắt khe và không nhượng bộ.

Bất kể trong trường hợp nào, nhà đầu tư cần thận trọng khi phân tích báo cáo tài chính công ty bởi lẽ, sự thiếu chính xác, do vô tình hay cố ý, có thể xuất hiện trong quá trình lập báo cáo.

5. Các nguyên tắc kế toán chính

Chuẩn mực kế toán Việt Nam hay Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) là hai nguyên tắc phổ biến được sử dụng để lập báo cáo tài chính công ty. IFRS là bộ nguyên tắc được sử dụng chung trên toàn thế giới được hệ thống lại bởi những công ty trước đó làm báo cáo tài chính. Theo đó, hai phương pháp kế toán này sẽ có các điểm khác biệt về ghi nhận giá trị tài sản, khấu hao, hàng tồn kho, v.v.

Tại Việt Nam, bộ báo cáo tài chính theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) do Bộ Tài chính ban hành, với chuẩn mực IFRS làm cơ sở. Theo đó, báo cáo tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam bao gồm: Bảng cân đối kế toán, Báo cáo lãi lỗ, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và Thuyết minh báo cáo tài chính. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng phát hành bảng hệ thống tài khoản theo VAS thống nhất dùng cho báo cáo tài chính của các doanh nghiệp.

6. Thông tin không có trong báo cáo tài chính công ty

Các thông tin về tình hình nền kinh tế, ngành, mức độ cạnh tranh, lực lượng thị trường, đổi mới công nghệ, chất lượng quản trị, và lực lượng lao động không được phản ánh trực tiếp trong báo cáo tài chính của công ty. Các nhà đầu tư cần hiểu rằng, những hiểu biết về báo cáo tài chính chỉ là một phần trong bức tranh đầu tư rộng lớn hơn.

7. Các chỉ số tài chính

Các con số mang giá trị tuyệt đối trong báo cáo tài chính công ty không có nhiều giá trị trong việc phân tích báo cáo tài chính
cho mục đích đầu tư. Vì vậy, các nhà đầu tư cần chuyển chúng thành những chỉ số để đánh giá hoạt động tài chính và sức khỏe tài chính của công ty. Các chỉ số phải được xem xét trong một khoảng thời gian dài để phản ánh các xu hướng tăng trưởng, đồng thời phải so sánh với các công ty khác trong ngành để đánh giá được hiệu quả. Tùy theo từng ngành, quy mô và giai đoạn phát triển của công ty, các chỉ số tài chính có thể khác nhau đáng kể.

8. Thuyết minh báo cáo tài chính công ty

Các con số thể hiện trên báo cáo tài chính công ty không cung cấp tất cả các thông tin cụ thể cần thiết khác. Do vậy các nhà phân tích và nhà đầu tư thường đều cần tới phần thuyết minh của báo cáo. Phần thuyết minh cung cấp các thông tin chi tiết hơn về lợi nhuận và chi phí, hay về các chính sách kế toán được áp dụng, các ước tính quan trọng, và các sự kiện không thường xuyên mà có thể ảnh hưởng đến hiệu quả và tính chính xác của báo cáo tài chính công ty.

9. Báo cáo tài chính kiểm toán

Các nhà đầu tư thận trọng nên ưu tiên xem xét đầu tư vào các công ty có báo cáo tài chính công ty đã được kiểm toán bợi một bên kiểm toán độc lập uy tín. Đây cũng là yêu cầu bắt buộc đối với hầu hết các công ty đại chúng.

Các quan điểm của kiểm toán viên sẽ mang đến một cái nhìn khách quan và không thiên kiến, và các nhận xét của họ có thể tích cực hoặc tiêu cực. Từ đó, bạn có thể quyết định liệu có nên tiếp tục đầu tư vào công ty.

10. Báo cáo tài chính hợp nhất

Thông thường, từ "hợp nhất" xuất hiện trong tiêu đề của báo cáo tài chính công ty cũng có thể cho nhà đầu tư biết một phần ý nghĩa của loại báo cáo này. Việc hợp nhất công ty mẹ và các công ty con (công ty mẹ sở hữu hơn 50%) có nghĩa là hoạt động của các công ty này được báo cáo và thể hiện dưới cùng một đơn vị kinh tế, hay dưới cùng một công ty là công ty mẹ. Theo đó, báo cáo hợp nhất của một công ty thường được cho là có ý nghĩa hơn báo cáo riêng lẻ của công ty mẹ hay các công ty con.

Đọc thêm: Làm thế nào để phân tích báo cáo tài chính?