Chi tiêu nhiều hơn trong thời kỳ lạm phát

Tại Mỹ, trong năm 2022, giá cả của những sản phẩm, dịch vụ thiết yếu đang tăng nhanh hơn so với thu nhập, dẫn đến sức mua của các hộ gia đình giảm dần. Tuy nhiên, điều kỳ lạ là nhu cầu chi tiêu của mọi người lại tăng lên một cách đáng kể. Mặc dù thu nhập tăng 0.7%/ tháng, nhờ điều kiện thị trường việc làm được cải thiện, song trong giai đoạn lạm phát ngày càng tăng cao, thu nhập cá nhân sau thuế tính đến tháng 10/2022 thực tế đã giảm 3% trong 12 tháng qua. Ngược lại, các khoản chi tiêu phục vụ cho mục đích tiêu dùng, đã được điều chỉnh theo lạm phát, vẫn tăng 1.3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Còn tại Việt Nam, theo Tổng cục Thống kê, thu nhập bình quân đầu người năm 2022 đạt 6.7 triệu đồng, tăng 16% so với cùng kỳ năm ngoái và tăng 12.7% so với năm 2019, thời kỳ trước dịch Covid-19. Trong khi đó, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tính chung năm 2022 ghi nhận tăng 3.15% so với năm 2021. Do đó, Việt Nam được đánh giá là có tốc độ tăng thu nhập cao hơn so tốc độ tăng ở các khoản chi tiêu cho nhu cầu thiết yếu. Song, bối cảnh lạm phát chạm mức kỷ lục tại nhiều quốc gia hiện nay vẫn đang làm gia tăng áp lực cho người dân trong việc cân đối giữa thu nhập và các khoản chi tiêu của mình.

Nói cách khác, số tiền chúng ta kiếm được nhìn chung đang trở nên thấp hơn so với các khoản chi tiêu. Nhưng tại sao mọi người vẫn có thể chi tiêu nhiều hơn?

Lý do chính là, thay vì cắt giảm chi tiêu, mọi người đã chọn khai thác khoản tiết kiệm và tín dụng của mình. Một báo cáo tương tự cho thấy, tỷ lệ tiết kiệm cá nhân - số tiền mọi người còn lại mỗi tháng sau khi nộp thuế và chi tiêu – đã giảm xuống 2.3% trong tháng 10/2022, gần mức thấp nhất trong lịch sử được ghi nhận vào tháng 7/2005, tại Mỹ.

Tại Việt Nam, tỷ lệ tiết kiệm so với GDP bình quân giai đoạn từ 2016 – 2020 là khoảng 29.27%. Tuy nhiên, do tác động nặng nề từ đại dịch Covid–19 đã làm ảnh hưởng đến các khoản chi tiêu cho chi phí sinh hoạt cũng như đáp ứng chất lượng đời sống của người dân, nên đã kéo theo lượng tiền gửi tiết kiệm sụt giảm một cách đáng kể. Cùng với đó, thời điểm này cũng lần đầu ghi nhận lượng tiền gửi ngân hàng của nhóm đối tượng khách hàng là doanh nghiệp, tổ chức nhiều hơn so với nhóm khách hàng cá nhân.

Đến gần cuối năm 2022, lượng tiền gửi mới có dấu hiệu khả quan trở lại khi Ngân hàng Nhà nước đã tăng lãi suất trở lại. Tuy nhiên, trước tình hình biến động lãi suất và dự báo lạm phát gia tăng trong thời gian tới có thể sẽ tác động đến nhu cầu gửi tiết kiệm của mọi người.

Chúng ta có thể tiếp tục gia tăng chi tiêu bất chấp lạm phát và sự biến động của lãi suất đến khi nào?

Liệu bạn đã chuẩn bị cho một ngày phải giảm chi tiêu xuống dưới mức thông thường trong tương lai không xa?

Có thể nhiều người chưa phải quá lo lắng về điều này vì có thể họ đã có một khoản tiết kiệm, hay dự phòng, tương đối tốt. Các chương trình cứu trợ cấp phát tiền mặt của chính phủ cho các hộ gia đình, cùng với việc cắt giảm các khoản phải chi trong giai đoạn đầu của đại dịch (tiền thuê nhà trọ sinh viên, tiền phương tiện di chuyển…) đã giúp người tiêu dùng tích trữ lượng tiền mặt không nhỏ. Khoản tiết kiệm đó khiến mọi người trở nên chủ quan và có xu hướng chi tiêu nhiều hơn sau đại dịch. Tuy nhiên, các nhà kinh tế học ước tính rằng, với tốc độ chi tiêu hiện tại, các khoản tiết kiệm trong đại dịch sẽ cạn kiệt trong vòng 6-12 tháng tới.

Tỷ lệ tiết kiệm giảm không phải là dấu hiệu duy nhất cho thấy các hộ gia đình đang phải chịu áp lực về tài chính. Theo số liệu vào quý 3/2022 của Cục Dự trữ Liên bang, tỷ lệ nợ trên thẻ tín dụng đã tăng với tốc độ nhanh nhất trong hơn 20 năm qua. Do đó, nhiều người đã sử dụng khoản tiết kiệm cho kế hoạch hưu trí, tiết kiệm dài hạn của mình để bù đắp. Điều này cũng tương tự ở Việt Nam, khi càng có nhiều người dựa vào các khoản tín dụng để trang trải cho các chi phí sinh hoạt hàng ngày.

Với tốc độ này, nhu cầu chi tiêu cuối cùng cũng sẽ nhanh chóng bắt kịp các khoản thu nhập, tiết kiệm và tín dụng của người tiêu dùng và chạm đến ngưỡng giới hạn. Tình trạng trên sẽ tạo đà thúc đẩy cho hiện tượng suy thoái của nền kinh tế thế giới diễn ra.

James Knightley – nhà kinh tế quốc tế tại ING – cho biết: “Có vẻ như các hộ gia đình vẫn thản nhiên chi tiêu mặc dù tài chính cá nhân của họ đang bị siết chặt. Người tiêu dùng tin rằng thị trường việc làm sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ và cải thiện tình hình tài chính của họ. Tuy nhiên, với rủi ro suy thoái đang gia tăng, chúng tôi dự đoán rằng tình trạng này có thể kéo dài.”

Tóm tắt:

- Trong giai đoạn lạm phát ở mức cao như hiện nay, thu nhập kiếm được của một người nhìn chung đang thấp hơn các khoản chi tiêu của họ.

- Nhu cầu chi tiêu ngày tăng cao có thể làm cạn kiệt tài chính của người tiêu dùng và rồi có thể tạo điều kiện cho hiện tượng suy thoái của nền kinh tế thể giới diễn ra, khi ai ai cũng bắt đầu thắt chặt chi tiêu.