Gian lận sổ sách

Gian lận sổ sách (Cook the Book) là thuật ngữ lóng thể hiện việc sử dụng các kỹ năng kế toán để đánh bóng (window dressing) báo cáo tài chính khiến cho báo cáo tài chính tốt hơn so với thực tế.

Thông thường, việc gian lận sổ sách được thể hiện qua việc thao túng dữ liệu tài chính để thổi phồng doanh thu của công ty và giảm chi phí để tăng thu nhập, lợi nhuận hoặc ngược lại.

Vì kinh tế và thị trường chứng khoán phản ánh tâm lý của nhà đầu tư nên việc gian lận báo cáo tài chính làm suy yếu niềm tin của cả nhà đầu tư trong nước và ngoài nước, khiến cho dòng tiền tháo chạy khỏi thị trường, gây thiệt hại nặng cho toàn bộ hệ thống tài chính.

Khó có phương pháp để khắc phục hoàn toàn cho vấn đề này đối với nhà đầu tư, việc nhà đầu tư cần làm là tìm hiểu sứ mệnh và tầm nhìn của công ty đồng thời phải hiểu về công ty đó và nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia tài chính hoặc cố vấn đầu tư để có cái nhìn sâu hơn và đánh giá chính xác hơn.

Đối với nhà đầu tư, không nên tin tưởng mù quáng vào founder, những quyết định đầu tư nên được thẩm định (due diligence) rõ ràng.

Ví dụ:

- Khi công ty tạo ra lợi ích kinh tế trong 1 năm tài khóa, công ty đó sẽ gian lận bằng cách tiếp cận cực đoan (aggressive approach) vào báo cáo tài chính bằng cách làm cho kết quả kinh doanh tốt hơn so với thực tế. Đây là phương pháp kế toán phổ biến nhằm tạo tâm lý FOMO cho nhà đầu tư và để huy động vốn dễ dàng hơn cho dự án trong tương lai.

Ví dụ:

- Khi công ty có kết quả kinh doanh không tốt nhưng lại làm nó xấu đi, đây là cách tiếp cận thận trọng (conservative approach) khiến cho tâm lý nhà đầu tư hoang mang. Đây là phương pháp kế toán được sử dụng phổ biến nhằm để dự phòng cho những rủi ro trong tương lai.

Ví dụ:

- Case study về việc gian lận sổ sách: “BYJU - The Fall of a Demi-god” Từng là kỳ lân trong lĩnh vực công nghệ giáo dục (Edtech) ở Ấn Độ, do việc gian lận báo cáo tài chính bằng cách khống lợi nhuận nhưng thực tế là lỗ nửa tỷ USD trong 2020-2021 và cả công ty kiểm toán Deloitte bị cấm 18 tháng hành nghề tại Ấn Độ.